Κώστας Καρακώτιας, Ο Τρότσκι στην εξορία, EFSYN, 31.10.15

Ο Τρότσκι στην εξορία

trotski_stin_exoria.jpg

31.10.2015, 20:08 | Ετικέτες:  εκδόσεις, βιβλίο, συγγραφείς, λογοτεχν

Η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι αναμφισβήτητα ένα από τα μεγαλύτερα συμβάντα του σύντομου προηγούμενου αιώνα. Ανέτρεψε θρόνους, κατέλυσε θρησκείες, πυροδότησε εξεγέρσεις και οράματα σε όλο τον πλανήτη και φαινόταν ότι δικαίωνε τον ρόλο και τη λειτουργία του λενινιστικού κόμματος «νέου τύπου».

Η Ιστορία, ως γνωστόν, όμως δεν είναι γραμμική. Οι παρατεταμένες πολεμικές συνθήκες, ο πρόωρος θάνατος του Λένιν και προφανώς η συνέχιση της κοινωνικοπολιτικής διαπάλης και στο εσωτερικό του μπολσεβίκικου κόμματος οδήγησαν σταδιακά στην επικράτηση του σταλινικού φαινομένου. Το -μονολιθικό πλέον- κόμμα κυριαρχεί ολοκληρωτικά στο κράτος και στην κοινωνία και ο Στάλιν είναι ο απόλυτος και πέρα από κάθε κριτική ηγέτης. Σχεδόν όλη η γενιά των μπολσεβίκων της Επανάστασης διώκεται, εξορίζεται, διαπομπεύεται στις περιβόητες δίκες και εξολοθρεύεται.

Ο πιο γνωστός μπολσεβίκος που κυνηγήθηκε και δολοφονήθηκε ήταν βέβαια ο Λέων Τρότσκι. Υπήρξε ένας από τους ικανότερους, πολιτικά και θεωρητικά, συνεργάτες του Λένιν και μετά την Επανάσταση αναλαμβάνει σημαντικά καθήκοντα, όπως αυτά του υπουργού Εξωτερικών και στα χρόνια του εμφυλίου είναι ο δημιουργός και ο ηγέτης του Κόκκινου Στρατού.

Μ’ αυτήν του την ιδιότητα διέταξε τη βίαιη καταστολή της εξέγερσης της Κροστάνδης. Συμμετείχε έντονα στον διάλογο σχετικά με τα προβλήματα του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της ρωσικής κοινωνίας και διατύπωσε, ανάμεσα σε άλλα, και την περιβόητη θέση για τη στρατιωτικοποίηση της εργασίας. Αντιτάχθηκε στη θεωρία του «σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα» και στην εσωκομματική πάλη που ακολούθησε τον θάνατο του Λένιν ηττήθηκε ο ίδιος και η Αριστερή Αντιπολίτευση στην οποία μετείχε.

Το 1927 ο Τρότσκι διαγράφηκε από το κόμμα και το 1929 εξορίστηκε στην Αλμα Ατα. Από ’κεί πέρασε στην Πρίγκιπο της Τουρκίας, όπου διέμεινε τέσσερα χρόνια περίπου και το 1933 έφτασε στη Γαλλία. Το 1935 πήγε στη Νορβηγία και το 1937 βρήκε καταφύγιο στο Μεξικό. Ολα αυτά τα χρόνια το σταλινικό καθεστώς εκτέλεσε τα μέλη της οικογένειάς του και τον πίεζε αφόρητα στις χώρες που διέμενε.

Εξίσου τον πίεζαν και οι αστυνομίες των αστικών δημοκρατικών χωρών όπου είχε καταφύγει. Τον Αύγουστο του 1940 ο Τρότσκι δολοφονήθηκε από τον Ισπανό σταλινικό Ραμόν Μερκαντέρ που είχε διεισδύσει στον κύκλο του.
Το βιβλίο «Ημερολόγιο της εξορίας 1935», στο οποίο περιέχεται και το κείμενο της διαθήκης του που συνέγραψε το 1940, είναι η καταγραφή μιας μικρής περιόδου της εξορίας του στη Γαλλία.

Η πρώτη εγγραφή είναι της 7ης Φλεβάρη του 1935 και γίνεται στην Ντορέν, ένα χωριό κοντά στην Γκρενόμπλ στη Γαλλία. Ο Τρότσκι ξεκινά με μια γραμματολογική αυτοσαρκαστική ειρωνεία, αφού εξ αρχής δηλώνει ότι δεν συμπαθεί ιδιαίτερα το ημερολόγιο ως λογοτεχνικό είδος. Η τελευταία του εγγραφή είναι στο Οσλο της Νορβηγίας την 1/8/1935.

ΛΕΩΝ ΤΡΟΤΣΚΙ «Ημερολόγιο εξορίας 1935 – Διαθήκη 1940» Μετάφραση: Λ. Μιχαήλ Πρόλογοι: Jean Van Heijenoort – Alfred Rosmer Αγρα, 2015 σελ. 286 | 

Ανάμεσα στις δύο αυτές εγγραφές ο Τρότσκι ξετυλίγει τη ζωή του στη Γαλλία. Αν και είναι σχεδόν έγκλειστος, κινείται διανοητικά και συγγραφικά σε πάμπολλα πεδία. Τα άμεσα και πιεστικά προβλήματα της ζωής του ως εξόριστου είναι διάχυτα στις καταγραφές του. Οι συχνές μετακινήσεις του σε διάφορες περιοχές της Γαλλίας και οι αλλαγές των σπιτιών, τα προσκόμματα των αστυνομικών και διοικητικών αρχών, η αγωνία για τα παιδιά του, ιδίως για τον Σεριόζα που είχε μείνει στην ΕΣΣΔ, ο διαρκής φόβος για τους σταλινικούς πράκτορες, οι κοπιώδεις προσπάθειες για μια βίζα για άλλες χώρες περιγράφονται αδρά.

Τον απασχολεί βέβαια και η πολιτική και κοινωνική κρίση στη Γαλλία και αναλύει κριτικά τις κινήσεις των κομμάτων, κυρίως της Αριστεράς. Ιδιαίτερα όμως ενδιαφέρεται για την πορεία των πραγμάτων στην ΕΣΣΔ και σημειώνει συνέχεια σκέψεις και σχόλια για τα συμβαίνοντα εκεί. Καταγράφει με θλίψη τα νέα για τις διώξεις και τις εκτελέσεις φίλων και συντρόφων του από το κόμμα. Σε διάφορες εγγραφές σχολιάζει τον Στάλιν και τη συμπεριφορά του.

Δεν μένει όμως σε μια προσωποκεντρική ερμηνεία του σταλινικού φαινομένου. Σκέφτεται και αναζητά την κοινωνική καταγωγή του. Δημιουργήθηκε, γράφει, «από τον σχηματισμό και τη στερέωση ενός ξεχωριστού και ανεξάρτητου κοινωνικού κύκλου, της σοβιετικής γραφειοκρατίας».
Ο Τρότσκι, όμως, δεν μένει μόνο σ’ αυτά.

Οπως δείχνει το ημερολόγιο, συνεργάζεται με τους ομοϊδεάτες του, παρακολουθεί την ευρωπαϊκή συγκυρία και την εδραίωση του φασισμού, διαβάζει λογοτεχνικά βιβλία και οι εγγραφές του γι’ αυτά είναι σχεδόν κριτικές, ακούει κλασική μουσική στο ραδιόφωνο, εκφράζει τα συναισθήματά του για τη Ναταλία, τη γυναίκα και συντρόφισσά του.

Ο Τρότσκι ήταν ένα πολυπρισματικό φωτεινό μυαλό και είχε ένα ευρύτατο πεδίο ενδιαφερόντων, από την πολιτική μέχρι τη λογοτεχνία. Ηταν ένας επαναστάτης διανοούμενος που συνδύαζε τη θεωρία και την πράξη. Παρά την κριτική που επιδέχονται πολλές απόψεις και πρακτικές του, συνεισέφερε σημαντικά στην επαναστατική θεωρία και στη μελέτη των λεγόμενων «σοσιαλιστικών κρατών».

Σήμερα, μετά το «τέλος των μεγάλων αφηγήσεων» και την επίγνωση των ατομικών και συλλογικών τραγωδιών των «σοσιαλιστικών» παραδειγμάτων, η ανάγνωση του ημερολογίου και της διαθήκης του Τρότσκι συνεισφέρει στον αναστοχασμό της ουτοπίας του περασμένου αιώνα.
Η ιστορική μετάφραση του Λ. Μιχαήλ αντέχει ακόμα, ενώ όλη η έκδοση με τους κατατοπιστικούς προλόγους, το επίμετρο του Σάββα Μιχαήλ και το φωτογραφικό υλικό είναι εξαιρετική.

Η υποκρισία του "πολιτισμένου" κόσμου [ Ευάγγελος Αυδίκος / Κόσμος / 31.10.15 ]

• ΑΡΧΙΚΗ
• ΕΛΛΑΔΑ
• ΚΟΣΜΟΣ
• ΗΠΕΙΡΟΣ
• ΔΙΑΣΠΟΡΑ
• ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ

---

Το Αιγαίο ξερνάει πτώματα και σου ραγίζει την καρδιά. Το Αιγαίο μοιάζει σπαρμένο με πτώματα, που όζουν, συμπτώματα  της υποκρισίας του «πολιτισμένου» κόσμου. Ίσως, κάποιος να βρει σκληρές τις πρώτες λέξεις του κειμένου, να μην ταιριάζουν στην πολιτική ορθότητα, η οποία καμουφλάρει τον κυνισμό, την απανθρωπιά και την ακόρεστη δίψα για κέδρος. Οι άνθρωποι του Αιγαίου και οι περισσότεροι εκπρόσωποι των αρχών δείχνουν μιαν ωριμότητα και ευαισθησία που θρυμματίζουν τον δυτικοευρωπαϊκό καθωσπρεπισμό των κυβερνήσεων και των ολίγιστων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ώμοι των τελευταίων είναι τόσο αδύναμοι που δεν μπορούν να κουβαλήσουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Μίζεροι και με λογιστική λογική μετράνε τα οφέλη και τις δικές τους ζημιές. Σηκώνουν το χέρι επιτιμώντας την Ελλάδα και τους πληγέντες από την κρίση κατηγορώντας τους πολίτες για πολιτική ανωριμότητα. Κι αυτοί, θρασύδειλοι, παριστάνουν τους γενναίους, τους γενναιόφρονες ηγέτες. Αλλά με το πρώτο φτάρνισμα της πολιτικής τους πελατείας ανακρούουν πρύμνα. Η Μέρκελ δεν μπορεί ούτε βήμα να κάνει μπροστά δίνοντας έστω και κάποια ψιχία. Οι Γερμανοί ψηφοφόροι κινδυνολογούν λέγοντας πως η πολιτική της-ποια πολιτική-να φιλοξενήσει κάποιος πρόσφυγες στη Γερμανία αποτελεί βόμβα στη σταθερότητα και την ανάπτυξη της γερμανικής οικονομίας και κοινωνίας. Κρίμα! Θα τρίζουν τα κόκαλα των σπουδαίων Γερμανών που μεγαλούργησαν βάζοντας το δικό τους πετράδι στο χτίσιμο του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

    Ατομικιστές, ζώντας κάποιοι απ’ αυτούς με την ιδέα της καινούργιας, μεγάλης Γερμανίας, δεν νιώθουν τον συγκλονισμό από αυτά που συμβαίνουν στο σπαρμένο με θάνατο Αιγαίο. Νοιάζονται μόνο να παίρνουν. Όχι να δίνουν, έστω και ως ανταπόδοση όσων κέρδισαν από τα ναυάγια των οικονομιών και την πώληση πολεμικού υλικού. Παλιότερα, οι ισχυροί γίνονταν φιλεύσπλαχνοι στο τέλος της ζωής τους, έστω και για να σώσουν την ψυχή τους. Ούτε αυτό μπορούν να κάνουν κάποιοι στην Ευρώπη. Και όχι μόνο αυτό. Η ξετσιπωσιά τους φτάνει στο σημείο να εκβιάζουν την ελληνική κυβέρνηση να γίνει χωματερή προσφύγων. Αδιαφορούν για τη δημοκρατία, τις καταστατικές αρχές. Υιοθετούν τον αμοραλισμό «μακριά από μένα κι ας είναι….». Η μάχη μόλις ξεκίνησε. Της ανθρωπιάς με τον αμοραλισμό.

EXPLORING THE EXTRAORDINARY 7th conference in York, 4-6 December

Exploring the Extraordinary's 7th annual conference will take place in York, UK on the 4-6 December 2015 and is now open for registration.

 

PANELS:

 

I)                                 Parapsychology: Experimentation and Counselling
Ganzfeld stimulation Facilitates Performance at a precognitive Remote viewing task Prof Chris A Roe, Laura Hickinbotham & Johnny Ryan, University of Northampton
“Most people think you’re a fruit loop”: An exploratory study of clients’ experiences of seeking support for anomalous experiences, Dr Elizabeth E Roxburgh & Rachel E Evenden, University of Northampton

II)                              The Extraordinary and the Sociological Perspective
Crafting Coincidence: The Rhetoric of Improbable Events Germaine Stockbridge, University of York
‘Not true, but fun to talk about at parties’..?: exploring the challenge of otherworldly encounters for the sociological imagination Dr Sara MacKian, Open University
Exploring ‘Pennies from Heaven’:  And Other Phenomena & Communication from Beyond Using a Symbolic Interaction Lens, Laurel Hilliker, Park University

III)                              Belief, Folklore and Space I
The ‘Voodoo Doll’: The cultural endurance of figurative magic in the twentieth century Natalie Armitage, University
Restless Souls: Beliefs in Strigoi in Romanian tradition, Cristina Douglas, University of Bucharest
Paranormal Domesticity: The reinvention of the Irish home as uncanny, revenant space Tracy Fahry, LIT

IV)                               The Spiritual Self
The Psychic Self, Dr Fiona Bowie, King’s College University
A Sensitivity Continuum for Mystical and Spiritual Experience, Dr Terence Palmer

V)                                Religion and experience
Spirit Possession and Mediumship in a South Indian Fishing Village, Dr Charles W Nuckolls, Brigham Young University
Powered by the God Who Heals: Charismatic Healing Rituals and Re-Imagining Religion, Nadya Pohran, University of Cambridge

We’re all tourists now and some are trying to listen, Richard Saville-Smith, University of Edinburgh

VI)                               Popular culture, identity and experience
On the head of a pin: A consideration of the methodological issues raised by approaching belligerent nationalism as a form of spiritual commitment Dr Andrew Fergus Wilson, University of Derby
“Did You Check that Corpses Credit?!” Supernatural Powers and Suicide as Displayed inThe Kurosagi Corpse Delivery Service: A Critical Manga Reading Matt Coward, York St John University
 Screaming Cupboards and Burning Books: An exploration of the forbidden, Chris Lambert

VII)                             Belief, Folklore and Space II
A New Demonology: John Keel, Charles Fort and the occult revival Dr David Clarke, Sheffield Hallam University                   
Borrowing Boggarts: The diffusion of folk-tales in a Manchester park, Dr Ceri Houlbrook, University of Manchester
Volcano Adventutes, Andy Sharp
          
VIII)                           Ritual, music and theatre
Lay Ritual: The Theoaesthetics of Grotowski's Lineage, Dr Mark James Hamilton, Regent’s University London
Caerimonia Metricus, Metricus Ritualis - Ceremonial Metrics, Metrical Rituals, Ben Freeth, University of Newcastle

IX)                               Spiritual experience and transformation
The Embodied Emotion Management of Extrasensory Practitioners: A Reflexive Approach, Dr Sarah Roberts
A tale of the temporal lobes and other mystical states Louise King, University of Northampton
Spiritual Transcendence Through Physical Exhaustion, Matthew Evans, Columbia University

X)                                 History, magic and spirits
Sweet-Talking the Spirits: The Use of Emotional Language in the Renaissance, Drew Manns, University of London
The Experience of Magic: Performance, Embodiment and Materiality in the Magical Workings of Humphrey Gilbert and John Davis Phil Legard, Leeds Beckett University
 
To read the abstracts, please click here.

 

We'd love to see you there! For more information, please visit http://etenetwork.weebly.com or email ete.network@gmail.com, where you can also view previous conference presentations

 

 

 

--

Dr Hannah Gilbert

Exploring the Extraordinary

http://etenetwork.weebly.com

• Read more or reply

1ο Φεστιβάλ Αφήγησης Θεσσαλονίκης 19-22 Νοεμβρίου 2015

Το 1ο Φεστιβάλ Αφήγησης Θεσσαλονίκης γίνεται πραγματικότητα!
Η Ομάδα Αφήγησης Lupus in fabula φέρνει για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη μια τετραήμερη γιορτή αφιερωμένη στις ιστορίες και τη διήγησή τους.

Από την Πέμπτη 19 έως την Κυριακή 22 Νοεμβρίου, χλωμές πριγκιποπούλες και θυμωμένοι δράκοι των λαϊκών παραμυθιών θα συναντηθούν με τον πολύτροπο Οδυσσέα και τους αλαζονικούς μνηστήρες του ομηρικού έπους. Και όλα αυτά με πολλή μουσική και ρυθμό! Και με ένα εργαστήρι, στοχευμένο στην ορθή χρήση της φωνής από τον αφηγητή, δώρο σε όποιον θελήσει να συμμετάσχει στη γιορτή!

Η Ανθή Θάνου, μια από τις πιο γνωστές και αγαπημένες αφηγήτριες, θα μας ξαφνιάσει και πάλι, πηγαίνοντας την τέχνη της αφήγησης ένα βήμα μπροστά.

Η πολυγραφότατη Λίλη Λαμπρέλλη, θα αφηγηθεί με τη γνωστή της ευαισθησία για πρώτη φορά, μέσα στις τόσες δεκαετίες πορείας στον χώρο της αφήγησης, στη Θεσσαλονίκη.

Η πολύπειρη Μάνια Μαράτου, παραλαμβάνοντας το παμπάλαιο ραβδί του ραψωδού, θα αφηγηθεί με μέτρο και ρυθμό τα θαυμαστά κατορθώματα των ηρώων της Οδύσσειας.

Ο Αλέξης Μακρής και ο Γιάννης Ψαριώτης, μουσικοί και συνεργάτες των αφηγητριών, θα γεμίσουν το δωμάτιο με νότες, ενώ οι Πλειάδες θα ντύσουν με πολυφωνικές μελωδίες τις περιπετειώδεις ζωές των ηρώων.

Και σε όποιον αγαπάει να αφηγείται, ο Γιώργος Χούχος θα προσφέρει σε πρακτικό επίπεδο τις γνώσεις του, καθοδηγώντας τους συμμετέχοντες στην ορθή χρήση του βασικού τους εργαλείου, της φωνής.

Τα εργαστήρια και οι παραστάσεις θα πραγματοποιηθούν στο «Αβγό» (Βαλαωρίτου 4) και στον Πολυχώρο «ΕΝΩ» (Ερμού 11).

Τα εργαστήρια απευθύνονται σε παραμυθάδες και αφηγητές, όπως επίσης και σε εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας που αναζητούν νέα εργαλεία για τη δουλειά τους, σε ψυχολόγους, σε δραματοθεραπευτές και εμψυχωτές, που θέλουν να διευρύνουν και να εξελίξουν τις γνώσεις τους, αλλά και σε καλλιτέχνες που ενδιαφέρονται να διευρύνουν το εκφραστικό τους πεδίο. Τέλος, σε όποιον ενδιαφέρεται για την τέχνη της αφήγησης κ έχει διάθεση να την ανακαλύψει. Δεν απαιτείται προηγούμενη εμπειρία. Τα εργαστήρια και οι παραστάσεις απευθύνονται σε ενήλικο κοινό.

Τους Lupus in fabula μπορείτε να τους βρείτε στο facebook στην παρακάτω διεύθυνση
Lupus in fabula - Ομάδα Αφήγησης - Storytelling Group (https://www.facebook.com/Lupusinfabulastorytellersofficial)

Ακολουθούν το πρόγραμμα του Φεστιβάλ, οι προϋποθέσεις συμμετοχής, η περιγραφή των εργαστηρίων και παραστάσεων και η ηλεκτρονική αίτηση συμμετοχής.

Σας περιμένουμε!

Καλή αντάμωση!

I made an SOS call for the Aegean refugees. Now I’m lost for words, Justine Swaab, The Guardian

When I first hear the news about the boat sinking in the Aegean sea on the radio, I think of the SOS call I made to the Turkish coastguard that afternoon about what might have been this very boat. I often call in the coordinates of such refugee boats in distress from my base in Amsterdam, so I can’t be sure. I am a volunteer for and the founder of Crossing Channels, an organisation that mediates between refugees, volunteers, aid workers and rescue teams. A record 242 lives were saved from the Lesbos wreckage. This should be cause for celebration. But between 40 and 60 lives are possibly lost. And I am lost for words.

Today the Aegean is rough with high waves. The volunteers working through online solidarity networks knew it would be a day full of distress calls. By disseminating translations of weather warnings into many languages they tried to warn refugees about the dangerous conditions, urging people not to attempt a passage today – but too often this information does not reach the people who need it most.

I find out about the shipwrecks through different mediums. This time I received information via Facebook: a screenshot of Google Maps with coordinates sent by an Arab contact. I ask the usual questions via today’s translator. Who is the contact on the boat? How many people? How many women and children? Are there any elderly or disabled? Sometimes it’s the family and friends of the refugees that sound the alarm themselves. They can hear the screams and the pleas of their loved ones fearing for their lives. Everyone tries to stay calm – we have to. So the language we use is almost military.

This time the number of people alarms me: 180 – more than the average of 50 people on a 15-person boat. I check with Alarmphone, an organisation that monitors the coastguards and pressures them into making quick rescues, to see whether they are already on the case. Then, after identifying which country’s waters the boat is in, I call the Turkish coastguard.

Often we cannot reach the guards: we are put through to answering machines or fax machines; are shouted at or hung up on. Sometimes I resort to calling my local Dutch coastguard and asking them to call their foreign colleagues.

This time I’m able to give the coordinates to someone who speaks English in one phone call. We ask the people on the boats lucky enough to have a phone and reception to call 112 so that they can be tracked by emergency services. But so often we hear of operators unable to communicate with the refugees. We are told they hang up on drowning people. After all these months, there are still no translators. I ask the Turkish guard to confirm that they will send a search-and-rescue team. “Of course,” he replies. But to me, that is not self-evident.

Advertisement

It might seem incomprehensible that refugees continue to board these unsafe vessels. But volunteers like me, who are in daily contact with migrants, know how they often run out of money and are unable to stay on dry land another day. They see no option but to board the boats with the smugglers, who sometimes force them at gunpoint. Refugees tell us that the coastguards sailing past can see thousands of them on the shore ready to leave but just move on. Some told me: “Their rescue boats sometimes vanish when the rubber boats appear.”

Later that night, when someone asks me whether I’ll be able to sleep, I say that, like most volunteers, I’m often too exhausted by the never-ending flood of urgencies not to.

More and more often I have to say no to people asking for my help. I tell them I wish I was a legion. Knowing they will probably not receive help from official organisations or NGOs, I choose the worst cases. I have to ask one question: “Is a life in danger?”

These days, when I turn off my phone to go to sleep, I wonder who will watch over the boats. I fear people will die. Why is it us who try to guard these waters, as well as these lands? Why it is me that agonises over whether I handled the case right, retracing my steps in my head? Whose responsibility is all of this really?

Later I see the details of the shipwreck all over the news. There are pictures of a baby boy from the boat whom the paramedics are trying to revive; a little boy and girl are being given CPR. They remind me of my niece and nephew. I spoke too soon when I said I’d be able to sleep.

Σωκράτης Καμπουρόπουλος,κρίση του βιβλίου και το εγχείρημα του fairead, O ΧΡΟΝΟς, 30(2015)

Όπως φαίνεται –και προέβλεπαν οι πιο απαισιόδοξοι–, η κατάσταση της αγοράς του βιβλίου έχει επιστρέψει από πολλές απόψεις στα μέσα της δεκαετίας του ’80: πλήρης έλλειψη στατιστικών στοιχείων και ισότιμης πληροφόρησης, εκπτώσεις συνοδευόμενες από τεχνητά φουσκωμένες «αρχικές» τιμές, απορρύθμιση, κυριαρχία ολιγοπωλιακών συνθηκών στην παραγωγή και τη διανομή του βιβλίου, περιορισμός των κεντρικών βιβλιοπωλείων σε λίγα –κυρίως εκπτωτικά σημεία πώλησης–, συσσωρευμένες οφειλές του κράτους προς τις επιχειρήσεις, έλλειψη ρευστότητας, εξάντληση τίτλων χωρίς ελπίδα επανέκδοσής τους –ακόμα και όταν πρόκειται για σημαντικά ή και κλασικά βιβλία–, άρον άρον εκποίηση των τίτλων επιχειρήσεων που κλείνουν, αδυναμία των συγγραφέων, μεταφραστών και επιμελητών να ανταποκριθούν στα φορολογικά και ασφαλιστικά βάρη τους. 

Η πρωτοφανής αυτή οπισθοδρόμηση είναι το αναμενόμενο αποτέλεσμα:

– των μέτρων χειραγώγησης της οικονομίας/μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος, ως συνέπειας της εφαρμογής των μνημονίων με την Ε.Ε.,
– άστοχων πολιτικών επιλογών (που περιέλαβαν από το κλείσιμο του Ε.ΚΕ.ΒΙ. και την κατάργηση του νόμου για την Ενιαία Τιμή Βιβλίου έως την αποτυχία απλοποίησης των διαδικασιών και υιοθέτησης μέτρων για την υποβοήθηση της αγοράς, λ.χ., στους τομείς του συμψηφισμού των οφειλών με τις επιστροφές φόρου, της εναρμόνισης των συντελεστών Φ.Π.Α. της παραγωγής του βιβλίου κτλ.),
– της διατήρησης της ύφεσης, ως συνέπειας της παρατεταμένης διαπραγμάτευσης των δύο τελευταίων ελληνικών προγραμμάτων με την Ε.Ε. και των φόβων επιστροφής στη δραχμή,
– των ελέγχων στις κινήσεις κεφαλαίων από την 1η Ιουλίου κ.ε. και των προβλημάτων που δημιούργησαν στη λειτουργία των επιχειρήσεων – στις εισαγωγές χαρτιού και βιβλίων, στις πληρωμές στο εξωτερικό για αγορά δικαιωμάτων κτλ. (Βλ. Γρ. Μπέκος, «Νέκρωσε η αγορά του βιβλίου», Το Βήμα, «Βήμα-βιβλία» http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=723341, 19.7.2015, Γ. Μπασκόζος, «“Τσουνάμι” χτύπησε τα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία», www.oanagnostis.gr, 25.7.2015http://www.oanagnostis.gr/tsounami-chtipise-ta-anexartita-vivliopolia/ κ.ά.)

Τι μπορεί να γίνει σ’ αυτή τη δύσκολη συγκυρία, ώστε ν’ αλλάξουν οι συνθήκες προς το καλύτερο; Πριν απαντήσουμε, αξίζει να εξετάσουμε έναν έναν τους παράγοντες που συνδιαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά της αγοράς και της πολιτικής για το βιβλίο. 

Βιβλίο, ο (πιο) ευάλωτος κρίκος της κρίσης;

Στα δύο πρώτα χρόνια της κρίσης υπήρξε μια αξιοσημείωτη συγκράτηση των δυσμενών επιπτώσεων στο δείγμα των 27 εκδοτικών επιχειρήσεων, Α.Ε. και Ε.Π.Ε., που παρακολουθούσε το Ε.ΚΕ.ΒΙ. –μείωση τζίρου κατά 9% και 7,3% και κερδών κατά 88,5% και 148% στο διάστημα 2009-2010 και 2010-2011 αντίστοιχα· μείωση κερδών κατά 55,6% και 77,7% για τους εκδότες με τζίρο άνω των 2,5 εκ. ευρώ, μείωση κερδών κατά 35,7% και 20,7% για τους «μεσαίους» εκδότες με τζίρο μεταξύ 2,5 και 1 εκ. ευρώ και αύξηση ζημίας για τους εκδότες με τζίρο μικρότερο του 1 εκ. ευρώ– (βλ.http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=RESOURCE&cresrc=6129&cnode=307). Στο διάστημα 2009-2010 η μείωση πωλήσεων ήταν 15,1% και η μείωση κερδών 633,1% στις έξι βιβλιοπωλικές επιχειρήσεις που δημοσίευσαν ισολογισμό, ενώ οι τρεις μεικτές αλυσίδες πολιτιστικών προϊόντων (Public, Max Stores, Metropolis) είχαν στο σύνολό τους αύξηση πωλήσεων κατά 16,8% και αύξηση ζημίας κατά 54,2%, καταγράφοντας συνολικές ζημίες ύψους 14,4 εκ. ευρώ (τα 14,2 εκ. ευρώ μόνον εξαιτίας του Public). Έκτοτε η εικόνα της αγοράς χειροτέρευσε κατά πολύ και, παρά την έλλειψη στοιχείων, μπορούμε να μιλήσουμε για έναν αριθμό βιβλιοπωλικών επιχειρήσεων που συρρικνώθηκαν ή έκλεισαν. Η FNAC εγκατέλειψε την Ελλάδα το 2010 –με πωλήσεις 19,9 εκ. ευρώ αλλά και ζημία 5,8 εκ. ευρώ το 2009 (βλ.http://www.ekebi.gr/frontoffice/isologismoi/Bookstores2009d.htm) –, το τετραώροφο κατάστημα Metropolis και το επταώροφο βιβλιοπωλείο του Ελευθερουδάκη στην οδό Πανεπιστημίου, τα τρία βιβλιοπωλεία του Παπασωτηρίου στην οδό Στουρνάρα, το Βιβλιοπωλείον της Εστίας, ο Kauffmann, η Φωλιά του Βιβλίου, ο Φλωράς, τα 14 από τα 18 καταστήματα της Στοάς του Βιβλίου και πολλά άλλα βιβλιοπωλεία έκλεισαν. Από τις δύο μεγαλύτερες αλυσίδες του 2009, αυτές του Ελευθερουδάκη και του Παπασωτηρίου, με 31 και 30καταστήματα αντίστοιχα σε όλη την Ελλάδα, απέμειναν 3 και 14 καταστήματα αντίστοιχα το 2015, με πολύ μεγαλύτερη χωρική συγκέντρωση – μόνο στην Αθήνα, στη Θεσσαλία και στις Κυκλάδες. 

Στο αντεπιχείρημα ότι η κρίση αποτέλεσε για κάποιους άλλους στον ίδιο βαθμό «ευκαιρία» για αντεπίθεση και κατάκτηση ηγετικής θέσης στην αγορά, αναφέρονται ενδεικτικά τα εξής: Το βιβλιοπωλείο της Πολιτείας στην οδό Ασκληπιού, το θεωρούμενο από πολλούς ως το κατεξοχήν ωφελημένο εν μέσω κρίσης, δημοσίευσε για πρώτη φορά ισολογισμό, ως Α.Ε., το 2013· σ’ αυτόν καταγράφονται πωλήσεις 7,5 εκ. ευρώ αλλά οριακή ζημία -και όχι κέρδη- χρήσεως 46,4 χιλ. ευρώ. Ταυτόχρονα, το Public –πλέον ως Retail World A.E. μετά την απορρόφηση των περισσότερων καταστημάτων Multirama–, η «ταχύτερα αναπτυσσόμενη» αλυσίδα καταστημάτων πολιτιστικών προϊόντων στην Ελλάδα εν μέσω κρίσης, με ένα δίκτυο 45 καταστημάτων στην Ελλάδα και 3 στην Κύπρο, εξακολουθεί να εμφανίζει ζημιογόνες χρήσεις (2012: πωλήσεις 79,6 εκ. ευρώ, ζημία 4,8 εκ. ευρώ· 2013: πωλήσεις 134,2 εκ. ευρώ, ζημία 11,5 εκ. ευρώ). Είναι δε χαρακτηριστικό ότι δεν επωφελήθηκε από την κατάργηση της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου για την προσφορά εκπτώσεων μεγαλύτερων του 10% στις νέες κυκλοφορίες μη λογοτεχνικών βιβλίων, στις επανεκδόσεις κτλ.

Αποδείχθηκε, έτσι, ότι η αναγνωστική/καταναλωτική συμπεριφορά που αναπτύχθηκε τα προηγούμενα χρόνια, ελλείψει μονιμότερων προϋποθέσεων (παράδοσης, καλλιέργειας, μορφωτικού κεφαλαίου κτλ.), κατέστησε την αγορά του βιβλίου πιο ευάλωτη στην ανισορροπία απ’ ό,τι η συνολική κατάσταση των επιχειρήσεων.

Κρίση πολιτικής

Η δημόσια πολιτική έχει ως σημείο αφετηρίας την ιδιαίτερη σχέση της έννοιας τουδημοσίου συμφέροντος με την πολιτική διαχείριση. Η κυβέρνηση αναζητά τους τρόπους που θα της επιτρέψουν να ρυθμίσει, να διαχειριστεί και να αξιοποιήσει τους διαθέσιμους πόρους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με δεδομένη τη στενότητά τους. Κάθε κυβέρνηση, επίσης, διαθέτει τη δική της πολιτική «συνάρτηση χρησιμότητας» απέναντι στους ψηφοφόρους της –με τη στενή, συνήθως, έννοια–, αναμένοντας να της αποφέρει χειροπιαστά και συγκεκριμένα οφέλη, πολιτικά και εκλογικά. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, απαραίτητη προϋπόθεση για να περιληφθεί ένα πρόβλημα στην ημερήσια διάταξη (ή ατζέντα) της κυβερνητικής πολιτικής είναι: (α) να είναι ευρύτερα αναγνωρίσιμο ως «πρόβλημα», και (β) να υπάρχουν διαθέσιμες και αποδεκτές εναλλακτικές λύσεις για την επίλυσή του.

Το Ε.ΚΕ.ΒΙ. μετά το 1995 προσπάθησε και πέτυχε να εξορθολογίσει τη δημόσια πολιτική για το βιβλίο στους τομείς: (α) της δημιουργίας ενός αντικειμενικού συστήματος πληροφόρησης για την αγορά του βιβλίου (έρευνες, βιβλιογραφία), της καταγραφής του αναγνωστικού κοινού και της ενίσχυσης του κύκλου των συντελεστών του βιβλίου –επιχειρήσεων/οργανισμών, επαγγελματιών, πνευματικών δημιουργών– μεαναδιανεμητικές και όχι με διανεμητικές πολιτικές (δηλ. όχι με άμεσες χρηματοδοτήσεις), (β) της ενημέρωσης, της μετάφρασης (μέσω του Ε.ΚΕ.ΜΕ.Λ. και του προγράμματος ενισχύσεων), της προβολής του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό (θέτοντας σε εξαρχής νέες βάσεις την παρουσία της χώρας στις διεθνείς εκθέσεις βιβλίου και, στη συνέχεια, καθιερώνοντας τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης), και (γ) της κοινωνικής διάδοσης της ανάγνωσης με δράσεις στα σχολεία, στις βιβλιοθήκες, στα βιβλιοπωλεία, με υποστήριξη των λεσχών ανάγνωσης, με έμφαση στις νέες τεχνολογίες, με το Πρόγραμμα της Φιλαναγνωσίας σε 960 δημοτικά σχολεία της χώρας (μέσω του Ε.Σ.Π.Α.) κ.ά.

Το «έμφραγμα» που προκλήθηκε στις πολιτικές αυτές, εξαιτίας της σπασμωδικής πολιτικής απόφασης δύο διαδοχικών υπουργών της συγκυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας/ΠΑ.ΣΟ.Κ. για την κατάργηση του Ε.ΚΕ.ΒΙ. και της ευκαιριακής συμπόρευσης μερικών ομάδων πίεσης –με τη σημαίνουσα εξαίρεση της ΕΝ.ΕΛ.ΒΙ., του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, της Εταιρείας Συγγραφέων, της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Βιβλιοπωλών, των γνωστότερων νεοελληνιστών, 500 ανθρώπων του βιβλίου και 8.000 πολιτών που συνυπέγραψαν τα κείμενα διαμαρτυρίας–, είναι το αποτέλεσμα αφενός της θεώρησης των ανωτέρω επιτευγμάτων ως δεδομένων, ανεξάρτητα από το δυναμικό του ίδιου του Ε.ΚΕ.ΒΙ., και αφετέρου της πρόσληψης της κρίσης χρέους της χώρας μας με όρους περίπου φυσικής καταστροφής, έναντι της οποίας οποιαδήποτε οριζόντια λήψη μέτρων –οσοδήποτε ατεκμηρίωτη, αυτοσχέδια ή απροσχημάτιστη– έγινε δεκτή με παθητικότητα και μοιρολατρία από τους πολλούς (πρβ. Στ. Ράμφος, «έλλειμμα ταυτότητας», «ανωριμότητα» και «αδύναμη σχέση των Ελλήνων με τη λογική και την προσπάθεια που αυτή προϋποθέτει», στο Η λογική της παράνοιας, Αρμός, Αθήνα 2011).

Στο πλαίσιο της αριστερής διακυβέρνησης του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., είναι επείγουσα η ανάληψη δράσης για την ανανέωση των πολιτικών για το βιβλίο. Η αδράνεια και η έλλειψηυποκειμένου για την πολιτική βιβλίου, στο πλαίσιο της κρατικής πολιτικής για τον πολιτισμό, δεν ωφελεί κανέναν, δεν αντιμετωπίζει κανένα από τα προβλήματα που εκτέθηκαν παραπάνω και οδηγεί με ακρίβεια το τοπίο σε μεγαλύτερη αποδιάρθωση.

Fairead: «δίκαιο & αλληλέγγυο εμπόριο βιβλίου», ως προς ποιον και ως προς τι;

Η λειτουργία της αγοράς σε ιδανικές συνθήκες –με την παραδοχή «τέλειου» ανταγωνισμού, σύμφωνα με τη νεοκλασική θεωρία–, εξασφαλίζει την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης που συνδέεται με τη μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας (social welfare). Η τελευταία περιλαμβάνει την παραγωγή προϊόντων με το χαμηλότερο δυνατό κόστος (ήτοι το πλεόνασμα παραγωγού) και την παράλληλη εξασφάλιση ότι οι καταναλωτές θα βρίσκουν τα προϊόντα που τους ενδιαφέρουν στην καλύτερη δυνατή τιμή (ήτοι το πλεόνασμα καταναλωτή). Στις άριστες συνθήκες το άθροισμα των δύο πλεονασμάτων συνθέτει το κοινωνικό όφελος ή την κοινωνική ευημερία. Η διολίσθηση προς το ολιγοπώλιο/μονοπώλιο, αντίθετα, αυξάνει το πλεόνασμα του παραγωγού, μειώνει όμως δυσανάλογα τόσο το πλεόνασμα του καταναλωτή όσο και το συνολικό πλεόνασμα (ή όφελος) και των δύο μαζί – σύμφωνα, πάντα, με τη νεοκλασική θεωρία. 

Δεν είναι δύσκολο να εντοπιστούν οι αποτυχίες του μοντέλου της «τέλειας αγοράς» σε συνθήκες μεγάλης κρίσης και έντασης του ανταγωνισμού – τόσο θεμιτού όσο και αθέμιτου. Η διόρθωση των αποτυχιών αυτών, υπό την οπτική γωνία του «δίκαιου» (fair), είναι δυνατόν να αναφέρεται στην περίπτωση του βιβλίου:

– στο όφελος που θα είχαν οι αναγνώστες από μια «έντιμη» και λογική διαμόρφωση της τιμής του βιβλίου στο επίπεδο που θα μπορούσαν να πληρώνουν ή κάτω από αυτό,
– στο όφελος που θα είχαν οι εκδότες και οι δημιουργοί αντίστοιχα, από μια «λογική» διαμόρφωση της τιμής του βιβλίου,
– στα διαφορετικά στρατηγικά ενδιαφέροντα ανάμεσα στους μεσαίους/μικρούς εκδότες και τους 5-6 μεγαλύτερους εκδότες που επιχειρούν να ελέγξουν τον χώρο,
– στο συμφέρον των ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων, ως φυσικών χώρων διακίνησης του δυσκολότερου και καλύτερου ποιοτικά βιβλίου, απέναντι στα λίγα «μεγάλα» εκπτωτικά σημεία πώλησης,
– στην αύξηση της παραγωγικής και κατανεμητικής αποτελεσματικότητας – έτσι ώστε να μπορούν να εκδίδονται όσο το δυνατόν περισσότερα βιβλία και ο καθένας να μπορεί να βρίσκει το βιβλίο που θέλει.

Αξίζει να δούμε τα επιχειρήματα αυτά, ένα ένα:

– Είναι επείγουσα ανάγκη να διαμορφωθεί ένα ενδιάμεσο, αποδεκτό επίπεδο για την τιμή του βιβλίου, ανάμεσα στα 17 ευρώ, που ήταν η μέση τιμή ενός νέου τίτλου 400 σελ. το 2009 σύμφωνα με τη ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, και στην τιμή των 2, 3 ή 4 ευρώ στην οποία εκποιούνται σήμερα πάρα πολλά βιβλία ίδιας έκτασης και τυπογραφικής ποιότητας. Το 2009 μόνο το 50-55% από την ανωτέρω λιανική τιμή κατέληγε στον εκδοτικό οίκο με στόχο να αποζημιώσει, στη συνέχεια, τους συντελεστές παραγωγής του βιβλίου (συγγραφέα, μεταφραστή, επιμελητή, χαρτέμπορο, εκδότη, τυπογράφο, βιβλιοδέτη). Το υπόλοιπο 45-50% της τιμής αντιστοιχούσε στη βιβλιοπωλική έκπτωση –η οποία όμως, όπως αποδείχτηκε, δε βοήθησε τα μεγάλα βιβλιοπωλεία/αλυσίδες να επιβιώσουν–, ενώ επέτρεψε σε άλλα από αυτά να προσφέρουν ελεύθερες εκπτώσεις 30-40% στην α΄ έκδοση όταν αποδεσμεύθηκαν από τους περιορισμούς της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου. Ο προσδιορισμός εκ μέρους των εκδοτών μιας πιο δίκαιης διαχείρισης της τιμής του βιβλίου (fair price) στο επίπεδο της χονδρικής πώλησης είναι δυνατόν να διασφαλίσει για το βιβλίο μια τελική τιμή γύρω στα 12-14 ευρώ για όλους –και όχι μόνο για τους πελάτες των 2-3 εκπτωτικών βιβλιοπωλείων–, εξασφαλίζοντας, ταυτόχρονα, μια εξίσου «λογική» αμοιβή των συντελεστών του βιβλίου που επιχειρούν να ζήσουν απ’ αυτό.
– Στη χώρα μας, προ κρίσης, 80 περίπου εκδοτικοί οίκοι εξέδιδαν 10 έως 40 βιβλία τον χρόνο. Σε αντίθεση με τις 5-10 μεγαλύτερες επιχειρήσεις που ηγούνται του κλάδου, οι εκδότες αυτοί δεν εξέδιδαν όλο το φάσμα των βιβλίων, αλλά διακρίνονταν από εξειδίκευση (εναλλακτικά βιβλία: στη λογοτεχνία, στο πολιτικό, φιλοσοφικό, ιστορικό ή ψυχολογικό δοκίμιο, στην ποίηση κτλ.)· δε διέθεταν και δε διαθέτουν τους πολύ μεγάλους ευπώλητους τίτλους, ελληνικούς και ξένους, για τους οποίους δεν μπορούν να πληρώσουν τις προκαταβολές· εξαρτώνται, ωστόσο, από τα μεγάλα βιβλιοπωλεία για λόγους ρευστότητας· τα ισχυρότερα σημεία τους είναι η εγκυρότητα της εκδοτικής τους υπογραφής και η ποιότητα του μεγαλύτερου μέρους του καταλόγου τους (backlist)· έχουν ανάγκη να διατηρήσουν τους περισσότερους από τους τίτλους τους σε κυκλοφορία, οι οποίοι σημειώνουν αργή αλλά σταθερή πορεία και αποτελούν την «προστιθέμενη αξία» του εκδοτικού οίκου, μειώνοντας ταυτόχρονα το κόστος διαχείρισής τους (επομένως, εκτυπώνοντας «ευέλικτα» για τους αναγνώστες τους).
– Τα μικρά, ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία που ξεπήδησαν ως πρωτοβουλίες επιβίωσης μέσα στην κρίση αντιμετωπίζουν την ποιότητα του βιβλίου και την εξατομικευμένη σχέση με τους πελάτες τους ως το προνομιακό τους πεδίο –στη θέση των μεγάλων εκπτώσεων–, και αποτελούν τους φυσικούς συνεργάτες των μεσαίων και μικρών εκδοτών· έναντι αυτών έχουν ανάγκη ενός άλλου είδους μάρκετινγκ στην προσέγγισή τους, συστηματικότερης ενημέρωσης, απλούστευσης των συναλλαγών τους, (ιδανικά) κοινών εμπορικών όρων, δυνατότητας προπαραγγελίας, γρήγορης αναπλήρωσης του στοκ τους, ευέλικτων επιστροφών και, ενδεχομένως, συμμετοχής σε εκδοτικές προσπάθειες που θα τους αποφέρουν μεγαλύτερο κέρδος σε κάποιον βαθμό (μέσω συνεκδόσεων κτλ.) – τονίζοντας τον πνευματικό χαρακτήρα τους.

Απέναντι στα προτάγματα αυτά, η δίκαιη και αλληλέγγυα συνεργασία μεταξύ εκδοτικών οίκων κοινής στόχευσης μπορεί να προσφέρει μια διέξοδο στο αίτημα μιας πιο δίκαιης, κοινωνικά και πολιτιστικά, οργάνωσης της αγοράς στον βαθμό που θα προτείνει λύσεις διαφορετικές από αντίστοιχα εγχειρήματα του παρελθόντος που δεν ευοδώθηκαν (Πρόχωρος, Δίκτυο Ερμής κ.ά.).

Τέλος, η ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας (που είναι συστατική στο υπό διαμόρφωση εγχείρημα του fairead), αναδιατάσσοντας όλα τα μέρη της αλυσίδας παραγωγής του βιβλίου, προσφέρει μια σειρά από δυνατότητες οι οποίες ανοίγουν τη συζήτηση της «επόμενης μέρας»: 

– για τους εκδότες: (α) ψηφιακό μάρκετινγκ, (β) προοπτική πολλαπλής διανομής του περιεχομένου (κινητό τηλέφωνο, tablet, ειδική συσκευή ανάγνωσης, υπολογιστής), εκτός από το χαρτί, (γ) επιχειρηματικό μοντέλο ενσωμάτωσης των βιβλιοπωλείων στις online πωλήσεις, (δ) εξασφάλιση ρεαλιστικού τιράζ για την α΄ έκδοση, (ε) εξασφάλιση ταχύτατης επανέκδοσης, αν το βιβλίο πάει καλά, πέραν των προσδοκιών, και (στ) εξασφάλιση ότι κανένας τίτλος δε θα εξαντλείται, μέσω της διαδικασίας των ευέλικτων εκτυπώσεων (print on demand).
– για τους βιβλιοπώλες: (α) εξασφάλιση ηλεκτρονικής ενημέρωσης ή/και προπαραγγελιών, όπως ισχύει για τους μεγάλους εκδότες, (β) αυτόματη επικοινωνία με τους εκδότες για θέματα προγραμματισμού και επιστροφών, και (γ) δυνατότητα ηλεκτρονικών πληρωμών.
– για τους αναγνώστες: (α) αποδοχή προτάσεων ανάγνωσης, μέσω e-mail ή μέσω της «μνήμης» της ιστοσελίδας τους, (β) ενσωμάτωση των πληροφοριών από βάσεις δεδομένων, όπως η ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, (γ) εξασφάλιση δικαιωμάτων σε σχέση με το περιεχόμενο του βιβλίου: δωρεάν κεφάλαια, οπτικοακουστικό υλικό, apps, δικαιώματα ανάγνωσης ορισμένου χρόνου, (δ) απεριόριστη, δωρεάν ανάγνωση κειμένων ελεύθερων από πνευματικά δικαιώματα, που εκδίδονται με άδειες creative commons, (ε) δυνατότητα κατοχής του κειμένου σε ψηφιακή μορφή (εκτύπωση, e-mail, δανεισμός, μεταφορά από συσκευή σε συσκευή), (στ) διασύνδεση με βιβλιοφιλικές σελίδες και κοινωνικά μέσα φιλαναγνωσίας, και (ζ) διασύνδεση με ανταλλακτικές αναγνωστικές κοινότητες.
– για τους συγγραφείς: (α) online υπηρεσίες δημιουργικής γραφής (πεζογραφία, ποίηση, προσωπικές μαρτυρίες, ghostwriting κ.ά.), (β) συνεργατικά εργαλεία διόρθωσης και επιμέλειας, και (γ) online υπηρεσίες σχεδιασμού και παραγωγής ηλεκτρονικών και έντυπων βιβλίων.
– για τους μεταφραστές: (α) online υπηρεσίες δημιουργικής μετάφρασης, (β) πρόσβαση σε μεταφραστικά εργαλεία, ευρετήρια/ορολόγια και βάσεις πραγματολογικών πληροφοριών, και (γ) υπηρεσίες διόρθωσης και επιμέλειας.
– για τα πνευματικά δικαιώματα: (α) πληροφορίες για το περιεχόμενο, την αξιολόγηση, τις πωλήσεις δικαιωμάτων και το copyright των ελληνικών βιβλίων σε διαγλωσσικό περιβάλλον, (β) διασύνδεση με δίκτυα literary agencying, και (γ) διασύνδεση με ξένα δίκτυα παραγωγής και διακίνησης βιβλίου.

Αρχαιολογικό Μπυσείο Θεσσαλονίκης

Δευτέρα 2 Νοεμβρίου

Ομιλία του Λάκη Παπαστάθη, με θέμα: «Λογοτεχνία και κινηματογράφος»

Παρασκευή 6 Νοεμβρίου

Ημερίδα συντήρησης με θέμα το: Ύφασμα

Σάββατο 7 Νοεμβρίου

Εγκαίνια περιοδικής φωτογραφικής έκθεσης της Τουρκάλας εικαστικού Figen Çiftçi

Δευτέρα 9 Νοεμβρίου

Ομιλία του Ζήση Σκαμπάλη με θέμα: «Θεσσαλονίκη, μία σύνοψις εν λίθοις»

Τετάρτη 11 Νοεμβρίου

Διάλεξη της Μαρίζας Μαρθάρη με θέμα: «Διευρύνοντας τους ορίζοντες της Κυκλαδικής Αρχαιολογίας. Η Προϊστορική θέση στον Σκάρκο της Ίου και η ανάδειξή της».

Παρασκευή 13 Νοεμβρίου

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα: Διανυκτέρευση στο μουσείο – Sleep over

Σάββατο 14 Νοεμβρίου

Αναλόγιο για τη Θεσσαλονίκη και τις γειτονιές της «Θεσσαλονίκη-Ανασκαφή 1» από το Κρατικό Θέατρο

Παρασκευή 20 Σάββατο 21 & Κυριακή 22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2015

Το ΑΜΘ συμμετέχει στο OPEN HOUSE THESSALONIKI 2015

Σάββατο 21 Νοεμβρίου

Ημερίδα του Φιλολόγου με θέμα: «Νέα Προγράμματα Σπουδών Γυμνασίου για τα φιλολογικά μαθήματα: Νεοελληνική Γλώσσα – Λογοτεχνία, Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία».

Δευτέρα 23 Νοεμβρίου

Ομιλία της Κάτιας Κιλεσοπούλου με θέμα: «Κώστας Λούστας (1933 – 2014) ως έρημη

νησίδα σε έναν αχανή ωκεανό….»

Ομιλία του Χρήστου Μπακαλάκου με θέμα: «Κώστας Λούστας 80+1 πορτρέτα»

Τρίτη 24 Νοεμβρίου

Η Βικτωρία Καπλάνη ανοίγει το μυστικό τετράδιο της Ζωής Σαμαρά

Συζήτηση με την ποιήτρια για το έργο της. Διαβάζει η Έφη Σταμούλη

Παρασκευή 27 Νοεμβρίου

Διάλεξη της Ευθυμίας Γεωργιάδου - Κούντουρα με θέμα: Εικαστικές Ματιές στη Θεσσαλονίκη      

Δευτέρα 30 Νοεμβρίου

Ομιλία του Κώστα Νίγδελη με θέμα: «Καππαδοκία»

ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟ…ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ:

“ Haida: Ζωή. Πνεύμα. Τέχνη / Haida: Life. Spirit. Art ”

Αρχαίο DNA. Παράθυρο στο παρελθόν και το μέλλον

            

HEL(L)AS! Παντού - Κωνσταντίνος Ξενάκης

……γιατί λευτέρωσε λαό. Δημοτικό τραγούδι και ιστορία, efsyn, 29.10.15

Κατά καιρούς, επανέρχεται στην επικαιρότητα η συζήτηση για το νεοελληνικό πολιτισμό, για την Ελλάδα της νέας εποχής. Λέγονται πολλά και διάφορα για τη θέση του λαϊκού πολιτισμού σ’ αυτό το πολιτικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι. Μπορεί να χωρέσει ο πολιτισμός αυτός στη διαδικασία διαμόρφωσης των νέων Ελλήνων, των πολιτών του κόσμου; Μήπως όλα τα δημιουργήματα του παρελθόντος είναι απομεινάρια ενός παρελθόντος που δεν είναι συμβατό με το καινούριο; Μήπως το παλιό μπόλι δεν μπορεί να πιάσει και ν’ αποδώσει καρπούς σε πολίτες μιας μετα-βιομηχανικής εποχής;

      Φαίνεται ότι κάποιοι στην πνευματική ηγεσία του τόπου κλίνουν προς τέτοιες απόψεις. Είναι αναφαίρετο δικαίωμά τους. Τι γίνεται όμως όταν μέλη αυτής της ηγεσίας αναλαμβάνουν θέσεις ευθύνης στα Υπουργεία Παιδείας και Πολιτισμού ή σε εποπτευμένους οργανισμούς; Όταν η απόφασή τους δεν περιορίζεται στις προσωπικές τους επιλογές αλλά φιλοδοξεί να συμβάλει στη συγκρότηση τρόπων σκέψης και σχέσεων με το παρελθόν και το μέλλον; Όταν μειώνουν τις ώρες της διδασκαλίας των κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας σε μια προσπάθεια να κρατήσουν τα ζύγια με διάφορες επαγγελματικές ομάδες, μια λογική μιας ξεπερασμένης πελατειακής αντίληψης; Όταν βγάζουν από την ύλη του δημοτικού σχολείου τα δημοτικά τραγούδια, ίσως γιατί πρέπει να πάρουν τη θέση τους πιο σύγχρονα δημιουργήματα και γιατί θεωρούν πως αυτά δεν μπορούν, πια, να συγκινήσουν, πως έχουν χάσει τη δύναμή τους;

     Την απάντηση έδωσαν πρόσφατα κάποιοι νέοι Γιαννιώτες(Villagers of Ioannina City), με τον ήλιο και την αλήθεια στην καρδιά τους, μύστες του ροκ και της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας, έστησαν όρθιο τον πολιτισμό που τους μεγάλωσε στην τεχνόπολη , στο Γκάζι, προκαλώντας τον ενθουσιασμό σε μεγάλο αριθμό νεαρών που εκστασιασμένοι τραγουδούσαν, στο ρυθμό του κλαρίνου και της ηλεκτρικής κιθάρας, γνωστά παραδοσιακά τραγούδια της Ηπείρου.

   Σε μια εποχή λοιπόν που οι ανθρώπινες σχέσεις ραγίζουν επικίνδυνα. Που η συζήτηση για την περπατησιά στο μέλλον χρειάζεται κάπου να ακουμπήσει, η γνωριμία , η μελέτη και η αξιοποίηση του δημοτικού τραγουδιού, πιο συγκεκριμένα, μπορεί να βοηθήσει να καταλάβουμε και τη σημασία του στην εποχή της κρίσης, παρόλο που πολλοί το ταυτίζουν με κάτι αραχνιασμένο που αντίκειται στη νεωτερικότητά τους, ενώ άλλοι το απαρνιούνται μήπως και τους κολλήσουν τη ρετσινιά του χωριάτη.

      Μέρες που είναι-απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή το 1944 αλλά και Βαλκανικοί πόλεμοι του 1912-1913 που οδήγησαν στην απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας και μέρους της Θεσσαλίας-το συνέδριο στην Καρδίτσα με θέμα «Δημοτικό τραγούδι και ιστορία» έδωσε την ευκαιρία για μια δεύτερη ματιά στον τρόπο που το δημοτικό τραγούδι συνέβαλε στη μετάβαση από την τοπική στην εθνική ταυτότητα, κάτι που αποτυπώνεται στα μοιρολόγια που ειπώθηκαν για τους νεκρούς στρατιώτες , με καταγωγή από τη Μάνη.Τα μοιρολόγια, συνήθως, εξιστορούν τον ατομικό πόνο. Διεκτραγωδούν την άφατη θλίψη των οικείων για τη βιολογική απώλεια(έμεινα η ορφανή σαν την κουρούνα ’ς το κλαρί, θρηνεί η αδελφή).

      Ωστόσο, τα μοιρολόγια για τους νεκρούς στρατιώτες αλλά και το δολοφονημένο βασιλιά Γεώργιο Α΄ απομακρύνονται από τον ατομικό πόνο. Γίνονται, ουσιαστικά, επική ποίηση με ήρωα τον πρωθυπουργό Βενιζέλο και δευτερευόντως τον Βασιλιά. Το μεγαλύτερο σώμα των μοιρολογιών αυτού του είδους  είναι ένα μάθημα πολιτικής, στρατιωτικής και διπλωματικής ιστορίας από  αγράμματες, συχνά, γυναίκες, που προκαλεί την περιέργεια για την ενημέρωση για κρίσιμα πολιτικά ζητήματα της εποχής.

      Τα μοιρολόγια που δημιουργήθηκαν για να θρηνήσουν την απώλεια του βασιλιά εστιάζουν, επί της ουσίας, στη διαδικασία εκείνη, κατά την οποία ο θάνατος μιας ηγετικής μορφής και το μνημόσυνό του συμβάλλουν στη συγκρότηση εθνικής μνήμης και ιστορίας. Ανεξάρτητα από τις επιμέρους πολιτικές επιλογές, οι Μανιάτες επέδειξαν μιαν αξιοθαύμαστη ωριμότητα κι αυτό είναι μια απάντηση σ’ όσους δεν χάνουν την ευκαιρία να επιτίθενται στον τρόπο που εκφράζεται η λαϊκή βούληση , όταν δεν ταυτίζεται με ό,τι υποστηρίζεται ως ορθό από τους πολιτικούς και πνευματικούς μας ηγέτες. Αυτό συνέβη και τότε, όταν οι δυο πολιτειακοί παράγοντες(βασιλιάς και Βενιζέλος) συγκρούστηκαν  διεκδικώντας ο καθένας για λογαριασμό του την ωριμότητα του λαού.

       Το δημοτικό τραγούδι είναι ένα πεδίο αποτύπωσης της λαϊκής ωριμότητας, αισθητικής, πνευματικής, πολιτικής. Το λέει, με τον τρόπο της η αγράμματη μοιρολογίστρα, όταν παρακινεί να μη θρηνούν το  νεκρό στρατιώτη. «Χαλάλι του ο θάνατος, γιατί λευτέρωσε λαό!»

      

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ,Σολωμικές «υπόθεσες», ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Μ​​έρα εθνικής επετείου, ας τολμήσουμε να ενοχλήσουμε το φάσμα του εθνικού μας ποιητή. Ας υποθέσουμε αυθαίρετα πώς θα φερόταν ο Διονύσιος Σολωμός στις ποικίλες περιστάσεις όπου πρωταγωνιστεί ο ύμνος του στην ελευθερία, και ειδικά οι δύο πρώτες στροφές, που αποτελούν τον εθνικό ύμνο. Αν τύχαινε λ.χ. σε γήπεδο κι άκουγε τους οπαδούς να παρωδούν τους στίχους του για να δοξάσουν τη δική τους θεότητα («Σε γνωρίζω απ’ τη φανέλα» κτλ.), ας μην το θεωρήσουμε βέβαιο ότι θα διαολιζόταν. Η μεγάλη αγάπη του και για τα πιο ταπεινά λαϊκά στιχουργήματα και το σέβας του για τον λαό-γλωσσικό διδάχο, ίσως τον έπειθαν να δει με συμπάθεια τη νεανική ασέβεια. Και, παρά να κατσαδιάσει τους παραποιητές, θα κουβέντιαζε μαζί τους για το μέτρο. Και με τις δύο σημασίες της λέξης.

Ο κόντες Διονύσιος μάλλον δεν θα κατσάδιαζε ούτε όσους το ’χαν βάλει αμέτι μουχαμέτι να μεταφράσουν τον Υμνο στην καθαρεύουσα, τάχα για να ντύσουν τα υψηλά νοήματά του με γλώσσα επίσης υψηλή, κι όχι με το «στενόν και πενιχρόν ένδυμα» που –κατά Ζαμπέλιο– τους είχε φορέσει ο ίδιος. Καταρχάς θα προσυπέγραφε όσα ειρωνικά έγραψε ο Παλαμάς για τους επίδοξους καθαρομεταφραστές: «Τι κρίμα να μη καταλάβει ο καημένος ο Σολωμός ότι τα ύψιστα αισθήματα του έθνους θα τα διερμήνευεν αν έλεγεν [...] Γινώσκω σ’ εκ της κόψεως / του ξίφους της δεινής. / Γινώσκω σ’ εκ της όψεως / δι’ ης την γην βία μετρείς». Κι ύστερα θα τους υποχρέωνε να διαβάσουν πάλι και πάλι τον «Διάλογό» του. Μήπως και διά της επαναλήψεως τον νιώσουν και να τον πιστέψουν.

Ας πούμε τώρα ότι τύχαινε Πάσχα στην Αθήνα ο Διονύσιος. Και απ’ όλες «τες εκκλησιές τες δαφνοφόρες» διάλεγε τον ναό ενός άλλου Διονυσίου, του Αρεοπαγίτη. Πώς θα ’νιωθε άραγε όταν, την ώρα που θα τέντωνε την ψυχή του για ν’ ακούσει το «Χριστός ανέστη», το χαρμόσυνο άγγελμα θα ’φτανε τραυματισμένο στ’ αυτιά του; Και μάλιστα τραυματισμένο από τους δικούς του στίχους, του Υμνου; Δεν θέλει ρώτημα. Θα διέκοπτε πάραυτα το άγημα των τραγουδιστών. Και θα ’λεγε όχι στα εντεταλμένα ένστολα παιδιά αλλά στους αξιωματικούς, που τα διέταξαν, ότι το καινούργιο έθιμο προσβάλλει και τον ίδιο, αλλά ασυγκρίτως περισσότερο προσβάλλει το «Χριστός ανέστη», που είναι αδιανόητο να καπελώνεται από οτιδήποτε. Είναι αδιανόητο, θα επέμενε, να καπελώνεται ένα οικουμενικό μήνυμα από οτιδήποτε εθνικό. Διότι μπορεί οι (περισσότεροι) Ελληνες να είναι χριστιανοί, ο Χριστός όμως δεν είναι Ελληνας. Και δεν ανασταίνεται μόνο για τους Ελληνες.

Και με το άλλο νέο έθιμο, πιθανόν καμμένειο; Να τραγουδούν στις επίσημες περιστάσεις οι στρατιώτες στεντορεία τη φωνή τον Υμνο ενόσω ακούγεται η μουσική του; Θα τους έλεγε ότι τον Υμνο δεν τον σχεδίασε σαν θορυβώδες εμβατήριο, αλλά σαν ποίημα που απευθύνεται στην ψυχή. Και όταν η φωνή που τον τραγουδάει δεν είναι αυθόρμητη αλλά μια διατεταγμένη σκληρή κραυγή, ούτε του τραγουδιστή η ψυχή νιώθει τίποτε ούτε του ακροατή.

Έντυπη

Please Help Support H-Net: Our Fall Appeal is Underway

---

Dear Friends of H-Net:
In the two years since we celebrated our 20th anniversary, H-Net has entered a new era, our greatest transition since we broke upon the world as a consortium of email-based discussion groups in 1993.  The H-Net Commons draws together all the main elements of H-Net’s distinctive editorial culture and content into one powerful sharing platform that is expandable, flexible, and durable.  Hewing to our core belief in scholarly moderation, the Commons gives editors and subscribers a suite of tools and features that leverage twenty years of publications: reviews, syllabi, message threads, commissioned essays and roundtables, archives of images and documents.  Over the coming weeks, you will be hearing from editors, subscribers, and leaders at H-Net about the new potential of the H-Net Commons.  Since its launch, dozens of new editors have joined up; subscriptions have risen; new projects and services have begun.  Although our home base in Michigan is in the middle of a glorious autumn, it feels like Spring in the office as each day brings fresh faces and ideas to our organization.  Learn more about new happenings at H-Net here.
The Commons also opens a new future for H-Net in the form of new features and services we couldn’t do before.  This week, we unveil the new H-Net Book Channel, a book discovery service that answers a real need for teachers and scholars struggling to keep up with new scholarship.  And we also have inaugurated H-Podcast, a new network about the art and technique of podcasting, which includes an enlightening podcast series, The Art of the Review, featuring H-Net review editors, copyeditors, and management staff.
There is much more to come!  Please help us maintain and develop a free and accessible H-Net!  Our hosts at the History Department have generously given critical support, but the lion’s share of our bills must be paid from independent sources.
Click here to make a tax-exempt gift online, through a VeriSign-secure site, by mail, or by telephone during our business hours, 10-5 weekdays, Eastern time.
For over twenty years H-Net has been your partner in teaching and scholarship, where you and your colleagues can find each other and the answers to the questions that really matter.  Please help us sustain that fruitful and exciting collaboration!
As always, we are deeply grateful for your faithful support for H-Net.
Warmly,
Peter

“Χειμωνιάτικες βραδιές στο τζάκι του χωριού”

Σωκράτης Σ. Βασιλείου

Εκπαιδευτικός- Συγγραφέας                                                            Αθήνα 25 Οκτωβρίου 2015

Σύμβουλος των εκδόσεων ‘‘Άπειρος Χώρα’’

και του περιοδικού ‘‘Ήπειρος Άπειρος Χώρα’’

Πρεβέζης 93, 10443 Αθήνα

Τηλ: 210.5154920 & 6932.708820

Ε-mail : vassokrat@yahoo.gr

        

Θέμα: “Χειμωνιάτικες βραδιές στο τζάκι του χωριού”

Αγαπητοί φίλοι

Όταν θάμπωνε κι ερχόταν η νύχτα στο χωριό, η οικογένεια γρήγορα-γρήγορα μαζευόταν στο τζάκι.  Εμείς τα παιδιά ερχόμασταν από το σχολείο, οι πιο μεγάλοι από τα ζώα, άλλοι από τις ελιές, άλλοι από τα χωράφια.

Η μάνα ή η βάβω, ανάλογα, είχε βάλει κούτσουρα στη φωτιά κι ο καθένας έπαιρνε τη θέση του στο τζάκι. Έξω σκοτάδι-πίσσα. Αφού τρώγαμε, ό,τι είχε ετοιμάσει η μάνα, άρχιζε η ιδιότυπη ψυχαγωγία της οικογένειας. Πώς να περνούσαν αλλιώς αυτές οι ώρες της ατέλειωτης χειμωνιάτικης νύχτας;

Οι μεγάλοι διηγούνταν ιστορίες και παραμύθια, θρύλους και παραδόσεις, θύμησες από πολέμους, αναμνήσεις από ταξίδια κ.λ.π. Όταν τελείωναν οι διηγήσεις, σειρά έπαιρναν τα αινίγματα, οι σπαζοκεφαλιές, τα ανέκδοτα, οι ερωτήσεις γνώσεων ιστορίας και γεωγραφίας, οι απλές αριθμητικές πράξεις, οι παροιμίες κ.ο.κ.

Όλοι μας έχουμε προσωπικά βιώματα και νοσταλγικές προσωπικές και οικογενειακές αναμνήσεις από αυτές τις βραδινές συναντήσεις-συνελεύσεις της οικογένειας, τις χειμωνιάτικες βραδιές στη φωτιά και στο τζάκι.

Θεωρώντας, ότι τα αλησμόνητα αυτά βιώματά μας και οι νοσταλγικές μας αναμνήσεις, περιέχουν πλούσιο λαογραφικό υλικό, εκτιμούμε, πως αξίζει τον κόπο να καταγραφούν και να καταστούν κοινό πνευματικό απόκτημα και πολιτισική κληρονομιά.

Έτσι, ενθαρρυμένοι από την ευμενή υποδοχή του Συλλογικού βιβλίου: “Έτσι μάθαμαν γράμματα”, σκεφτήκαμε να επιχειρήσουμε την έκδοση ενός δεύτερου Συλλογικού βιβλίου με θέμα: “Χειμωνιάτικες βραδιές στο τζάκι του χωριού''.

Προσκαλούμε τους φίλους, που έχουν τέτοια βιώματα και αναμνήσεις, να ανταποκριθούν να τα καταγράψουν και να συμμετάσχουν στο νέο αυτό εκδοτικό εγχείρημα.

Κάθε φίλος, που θα αναταποκριθεί και θα συμμετάσχει, πρέπει να μας παραδώσει τα κείμενά του σε ηλεκτρονική μορφή, μέχρι 30 Μαρτίου 2016 και μέχρι 12-15 δακτυλογραφημένες σελίδες, με θέματα της επιλογής του.

Η φιλολογική επεξεργασία θα γίνει από την ομάδα των εκδόσεων “Άπειρος Χώρα” και την όλη επιμέλεια θα επωμισθεί ο υποφαινόμενος.

Η συμμετοχή προϋποθέτει, ότι κάθε φίλος συντάκτης, μετά την έκδοση την παράδοση του βιβλίου, θα καταβάλει ποσό 230 περίπου, Ευρώ, για την κάλυψη όλων των εξόδων της επιμέλειας και της έκδοσης και έναντι αυτών θα παραλάβει 20 ολοκληρωμένα αντίτυπα του βιβλίου.

Το βιβλίο, εκτός από την καταγραφή βιωμάτων και αναμνήσεων, θα αποτελεί και μια απότιση   φόρου τιμής προς τους προπάτορες και τους γονείς, και θα είναι Συλλογικό & Συλλεκτικό.

                                              Με την προσδοκία της ανταπόκρισης                                                        

                              

                                                       Σωκράτης Σ. Βασιλείου