Ευάγγελος Αυδίκος*,Κώστας Κρυστάλλης: ο πρόσφυγας των Αθηνών,ΕΦΣΥΝ,28.4.16

eisodos_palaio_typografeio.jpg

«Δεν είν’ εύκολες οι θύρες εάν η χρεία τες κουρταλή» | Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

 

Κάθε Μεγαλοβδόμαδο τον σκέφτομαι. Ακούω καθαρά τα κλαπατάρια του «Σταυραετού» που παίρνει την ψυχή του ποιητή Κώστα Κρυστάλλη και τη θρονιάζει στην Τσουκαρέλα, τη βουνοκορφή του Περιστεριού που λάτρεψε. Στα βουνά που του έδωσαν τη δύναμη ν’ αναμετρηθεί με πολλές δυσκολίες.

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής του 1894 βρήκε τους κατοίκους της Αρτας να κοιτάζουν ψηλά ακούγοντας τον ήχο από τα φτερά. Δεν μπόρεσαν να διακρίνουν κάτι κι έτσι ο ποιητής έφυγε εκείνη τη μέρα με τη συντροφιά λιγοστών ανθρώπων. Ο «Σταυραετός» του, που έκανε τον Μιχαήλ Μητσάκη να υποκλιθεί στη δύναμη του στίχου του, ήταν εκεί και μαζί ταξίδεψαν στο αγαπημένο του Συρράκο.

Εφυγε από τα Γιάννενα κυνηγημένος. Ως πολιτικός πρόσφυγας. Κινδύνευε η ζωή του μετά την καταγγελία των κύκλων της ρουμανικής προπαγάνδας πως ο Κρυστάλλης και η οικογένειά του αποτελούσαν κίνδυνο για την οθωμανική αυτοκρατορία, καθώς με την ποίησή του («Αι Σκιαί του Αδου») καλλιεργούσε και διέδιδε εχθρικές για τους Οθωμανούς ιδέες. Πάντα έτσι γίνεται.

Οι ιδέες της ελευθερίας βαφτίζονται επικίνδυνες για τους τυράννους, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Για όσους καταπιέζουν τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, όσοι σηκώνουν το κεφάλι τους είναι τρομοκράτες. Σπέρνουν τον τρόμο. Ως πολιτικός τρομοκράτης έφυγε από τα Γιάννενα ο Κρυστάλλης.

Εφυγε κυνηγημένος από τα Γιάννενα κι έφτασε στην Αθήνα λίγο πριν από τον ερχομό του καινούργιου χρόνου, του 1889. Αλλα προσδοκούσε κι άλλα έγιναν. Καινούριος χρόνος ανέτειλε κουβαλώντας όμως παλιές πληγές. Διαβάζοντας τα γεμάτα πόνο γράμματα του Κρυστάλλη μπόρεσα να μπω και στην ψυχή των προσφύγων, που άφησαν τα ερείπια της ζωής τους στη Συρία, για να σώσουν τα παιδιά τους. Πίστεψαν πως οι ισχυροί της Γης θα νοιαστούν για τη συμφορά τους.

Οι γραφειοκράτες της Αθήνας έκαναν συσκέψεις στο σπίτι του Κρυστάλλη στο Συρράκο. Ανάμεσα σ’ αυτούς κι ο Καλαρρυτινός Σπυρίδων Λάμπρου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας κι αργότερα πρωθυπουργός για ένα φεγγάρι. Υπόσχονταν πολλά που φλόγιζαν την καρδιά του νεαρού Κρυστάλλη. Που έκαναν τον πατέρα του ν’ ανοίγει το πουγκί, να ενισχύει τον αγώνα.

Κι όταν έφτασε στην Αθήνα τον ξέχασαν όλοι. Ο Λάμπρου μεσολάβησε για να δουλέψει στο τυπογραφείο. Από κάπου να πιαστεί. Θα έλεγε κανείς μπράβο στον Λάμπρου. Προσωπικά θα έλεγα κρίμα. «Δεν είν’ εύκολες οι θύρες εάν η χρεία τες κουρταλή». Σοφός ο Σολωμός. Η δουλειά στο τυπογραφείο, στο μυαλό μου, μοιάζει σαν να του έδωσε ένα τσαπί για να ετοιμάσει τον τάφο του.

Ο Κρυστάλλης έζησε πρόσφυγας στην Αθήνα έξι χρόνια. Με αξιοπρέπεια έδωσε τη μάχη της επιβίωσης αλλά και της ποιητικής και πεζογραφικής δημιουργίας. Δεν αναγνωριζόταν τυπικά, με παπίρια, Ελληνας.

Δεν είχε την ελληνική υπηκοότητα. Του ζητούσαν διάφορα εξωφρενικά, στα οποία δεν μπορούσε ν’ ανταποκριθεί. Είχαν περάσει πέντε χρόνια από τη μέρα που έφτασε στην Αθήνα κι απελπισμένος στέλνει επιστολή στον υπουργό Εξωτερικών.

Κύριε Υπουργέ,

Κατάγομαι εκ της δούλης Ηπείρου και επιθυμώ ν’ αποκτήσω ελληνικήν Υπηκοότητα. Μου είναι όμως ακολούθως αδύνατον να προμηθευθώ εκ της πατρίδος μου την υπό του Δημαρχείου Αθηνών απαιτουμένη διά του νόμου απόδειξιν των εν τη πατρίδι μου αρχών περί της ταυτότητός μου και της εκεί διαγωγής μου, διότι εκείθεν εδραπέτευσα προ πενταετίας -αφότου διαμένω διαρκώς ενταύθα -νύκτωρ και κρυφίως, επειδή είχον συκοφαντηθή υπό της Ρωμουνικής Προπαγάνδας ως συνωμότης του καθεστώτος και η κυβέρνησις η τουρκική έσπευσε να με συλλάβη και με αποστείλη εις εξορίαν, αν δεν εδραπέτευα.

Νομίζω ότι εις τα αρχεία του υφ’ υμάς Υπουργείου ευρίσκονται αιτήσεις των τότε προξένων Ιωαννίνων περί της υποθέσεώς μου ταύτης.

Παρακαλώ όθεν όπως, λαμβάνοντες υπ’ όψιν σας ταύτα, παραγγείλητε το επί των Εσωτερικών Υπουργείον όπως δώση την άδειαν εις την Δημαρχίαν να γίνη κάποια εξαίρεσις και με εγγράψη δημότην Αθηνών άνευ απαιτουμένου πιστοποιητικού εξ Ηπείρου.

Θέτει το αιώνιο πρόβλημα όλων των προσφύγων. Να μην είναι αόρατοι. Διαφορετικές εποχές, ίδια προβλήματα. Δυστυχώς. Μεγαλοβδόμαδο παθών για όλους τους πρόσφυγες.

Δεν έχει ημερομηνία η επιστολή αλλά χρονολογείται με βάση όσα ο ίδιος αναφέρει (εδραπέτευσα προ πενταετίας).

*Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Γιώργος Σταματόπουλος,Διά γυναικός πηγάζει τα κρείττω,EFSYN,27.4.16

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

maria_ti_magdalini.jpg

Η εμφάνιση του Χριστού στη Μαρία τη Μαγδαληνή, Αλεξάντρ Ιβάνοφ

 

Πλήθος οι αμαρτίες μου, Κύριε, αλλά και άβυσσος η δική σου κρίση... Μην καταφρονέσεις τη δούλη σου, συ που έχεις απέραντο έλεος για να συγχωρείς... Δέξου τα δάκρυά μου συ που παίρνεις στα νέφη τα ύδατα της θάλασσας. Σκύψε στον στεναγμό της καρδιάς μου (σ’ εμένα, την εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυναίκα).

Στίχοι από το ποίημα της Κασσιανής (800-860), γνωστό ως Τροπάριο· έχει χαρακτηριστεί ένα από τα ωραιότερα ποιήματα όλων των εποχών. Η ίδια η ζωή της ποιήτριας είναι εντυπωσιακή. Αποτυπώνεται στο έργο της, στην ευρυμάθειά της, στο σθένος της, στη γνώση της Ιστορίας και της ζωής, στον ρεαλισμό της. (Κακός ο πλούτος, γράφει κάπου, διότι οδηγεί στην αλαζονεία, αλλά θλιβερή κι η φτώχεια).

Αντιγράφω από την Ελληνική Λογοτεχνία του Στυλιανού Αλεξίου, εκδόσεις «Στιγμή»: «Είναι ποίηση με βαθύ συναίσθημα και σωστή έκφραση, στοιχεία σπάνια σε άλλους μεσοβυζαντινούς ποιητές... Πρωτότυπη και περιέργως όχι πολύ χριστιανική, είναι μια σειρά τονικών δωδεκασυλλάβων (όχι αρχαίων προσωδιακών!) που αρχίζουν όλοι με τη λέξη μισώ: Μισώ τον μοιχόν, όταν κρίνει τον πόρνον...

Μισώ τον μωρόν φιλοσοφείν δοκούντα...

Μισώ γέροντα παίζοντα μετά νέων».

Περίπου χίλια διακόσια χρόνια από τότε που έζησε η Κασσιανή ή Κασσία δεν έχουν αλλάξει πολλά στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Κινούμαστε προφανώς, ως κοινωνίες, εντός των ορίων των δυνατοτήτων μας. Αυτά μπορούμε, τι να κάνουμε (θρησκεύοντες και άθρησκοι).

Νέα, είχε λάβει μέρος μαζί με άλλες έντεκα κορασίδες σε έναν ιδιότυπο διαγωνισμό, κάτι σαν καλλιστεία. Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος θα επέλεγε τη μία για σύζυγό του. Προφανώς τον μάγεψε η Κασσιανή αλλά επειδή ήταν και θεατρίνος (του άρεσε να μιλάει και να ανακατεύεται με τα πλήθη) θέλησε να την περιπαίξει: Ωστε από τη γυναίκα εκρέουν τα πιο άσχημα; (Ως άρα διά γυναικός ερρύη τα φαύλα;).

Η νεαρά δεν δίστασε στιγμή, ατίθαση, πνευματώδης και τολμηρή. Α, μπα, καλέ μου, του απάντησε, «από τη γυναίκα πηγάζουν τα πιο σπουδαία, τα πιο ισχυρά» (αλλά και διά γυναικός πηγάζει τα κρείττω). Πιθανώς υπονοούσε την Παναγία, που γέννησε τον Ιησού. Κατάπιε τη γλώσσα του ο Θεόφιλος και εκνευρισμένος επέλεξε άλλη παρθένα, τη Θεοδώρα την Παφλαγόνα.

Ολοι συμφωνούν ότι η Κασσία παρήγαγε εκκλησιαστική (και όχι μόνο, όπως είδαμε) ποίηση υψηλής ποιότητας· έτσι κι αλλιώς, η βυζαντινή λειτουργική ποίηση θεωρείται ένα από τα κορυφαία και υψηλότερα επιτεύγματα της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Μες στο γλυκύ έαρ που ανατέλλει και ανατέλλει, η θαυμάσια μελωδία του Τροπαρίου αναστατώνει με τον ρυθμό της και τα μελίσματα· οι στεναγμοί της καρδιάς της Κασσιανής φτάνουν στα μύχια, ακούγονται τα φιλιά που δίνει στα πόδια του Ιησού, όπως και ο ήχος όταν τα σκουπίζει με τους βοστρύχους της.

Και πώς να ερμηνευτεί η ερώτησή της προς τον Ιησού: «Ποιος θα εξιχνιάσει τις αναρίθμητες αμαρτίες μου αλλά και την άβυσσο της δικής σου κρίσης;». Είπαμε, ευσεβής και μετανοούσα αλλά πάντα ποιήτρια, ελέγχουσα την απολυτότητα των εξουσιών, γήινων και θεϊκών.

Το έλεος, που ζητεί στο τέλος του ποιήματος (μη παρίδης με, μη με παραβλέψεις) είναι κοινό σε πολλούς υμνογράφους οι οποίοι αρέσκονταν στα νιάτα τους να αμαυρώνουν την ψυχή τους με αμαρτίες και παθών ηδονές. Ακριβώς την ίδια έκκληση απευθύνει στον ποιμένα του καλού ο Ανδρέας Κρήτης, σύγχρονος του Ιωάννη Δαμασκηνού. Πλανηθέντα, μη παρίδης με, δέεται, εγγίζει, ψυχή, το τέλος.

Ενα βιβλίο που έγραψε (1911) ο Αριστείδης Κυριακός είχε γίνει για τρεις-τέσσερις δεκαετίες μπεστ σέλερ· διαβαζόταν κυρίως από γυναίκες. Λογοτέχνες επηρεάστηκαν από την προσωπικότητά της και την ποιοτική ποίησή της. Το Τροπάριο της Κασσιανής έχει και λόγο και μουσική· ρυθμό και μέτρο, ένα ειλικρινές και όμορφο ποίημα, ενταγμένο στην Ανοιξη, κυρίως, στα δάκρυα, τα νέφη, τη θάλασσα... Στη Ζωή.

Μάιος στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού – Πολιτιστικές εκδηλώσεις

Ξεναγήσεις

Τετάρτη 4, και 11 Μαΐου 2016 στις 11.00

Ξενάγηση στην περιοδική έκθεση «Στο περιθώριο του πολέμου: Η Θεσσαλονίκη της Κατοχής (1941-1944) μέσα από τη φωτογραφική συλλογή Βύρωνα Μήτου» από τους επιμελητές της έκθεσης.

Για την ξενάγηση απαιτείται κράτηση στα τηλέφωνα 2313306467, 2313306433, 2313306403, ώρες 8:00-15.00 (κ. Χωτίδου, κ. Μιχαλοπούλου). Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Είσοδος ελεύθερη.

Πέμπτη 5 Μαΐου, Τρίτη 10 Μαΐου, Τετάρτη 18 Μαΐου και Τετάρτη 25 Μαΐου 2016 στις 12.00 | Ένα έκθεμα διηγείται

Δωρεάν θεματικές ξεναγήσεις, με το εισιτήριο εισόδου, με τίτλο «Η πόλη, η οικουμένη και ο άγιος» από αρχαιολόγο του Μουσείου. Της ξενάγησης προηγείται ολιγόλεπτη προβολή για το θέμα στο αμφιθέατρο "Μελίνα Μερκούρη".
Διάρκεια ξενάγησης 60΄. Μέγιστος αριθμός ατόμων: 20 (θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας).

Διαλέξεις  

Δευτέρα 16 Μαΐου 2016 στις 20.00 | Αμφιθέατρο «Μελίνα Μερκούρη»

Διάλεξη της Χρύσας Μαλτέζου, μέλους της Ακαδημίας Αθηνών με τίτλο «Βενετία το σχεδόν άλλο Βυζάντιο: από τον Ερρίκο Ντάντολο στον Βησσαρίωνα».

Διοργάνωση: Σωματείο των Φίλων του Μ.Β.Π.

Το Μουσείο είναι υποστηρικτής της εκδήλωσης.

Τρίτη 24 Μαΐου 2016 στις 18.30 | Αμφιθέατρο «Μελίνα Μερκούρη»

Διάλεξη της καθηγήτριας Melody Barnett-Deusner, με τίτλο «Ιστορία των μουσείων στην Αμερική».

Διοργάνωση: ΔΠΜΣ Μουσειολογία, Διαχείριση Πολιτισμού. 

Το Μουσείο είναι υποστηρικτής της εκδήλωσης.

Συνέδρια-Ημερίδες

Τετάρτη 11 Μαΐου 2016 στις 19.30 | Αμφιθέατρο «Μελίνα Μερκούρη»

Εκδήλωση για την επέτειο 400 χρόνων από τον θάνατο του Θερβάντες.

Διοργάνωση: Ισπανο-Ελληνική Ένωση Γλώσσας και Πολιτισμού. 

Το Μουσείο είναι υποστηρικτής της εκδήλωσης.

Παρασκευή 13 και Σάββατο 14 Μαΐου 2016 | Αμφιθέατρο «Στέφανος Δραγούμης»

Αφιέρωμα στον ρωσικό μοναχισμό στο Άγιον Όρος και τα Κρατικά Μουσεία της Ρωσίας. Οι εκδηλώσεις οργανώνονται στο πλαίσιο της ΧΙΙΙ Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, όπου η Ρωσία είναι τιμώμενη χώρα.

Διοργάνωση: Russia Beyond The Headlines.

Πέμπτη 19 Μαΐου 2016, 18.00 – 21.00 | Αμφιθέατρο «Μελίνα Μερκούρη»

Ημερίδα αφιερωμένη στο έργο του ποιητή Γιώργου Σαραντάρη.

Διοργάνωση: Τομέας ΜΝΕΣ της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ και Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Τέχνη».

Το Μουσείο είναι υποστηρικτής της εκδήλωσης.

Κυριακή 22 Μαΐου 2016, 9.00 – 15.00 | Αμφιθέατρο «Μελίνα Μερκούρη»

Επιμορφωτική Ημερίδα για τη διδασκαλία και τη διάδοση της Ισπανικής Γλώσσας.

Διοργάνωση: Ισπανο-Ελληνική Ένωση Γλώσσας και Πολιτισμού. 

Το Μουσείο είναι υποστηρικτής της εκδήλωσης.

Παρασκευή 27 Μαΐου 2016, 14.00 - 20.00, Σάββατο 28 Μαΐου 2016, 9.00 - 19.30 και Κυριακή 29 Μαΐου 2016, 9.00 - 14.00 | Αμφιθέατρο «Στέφανος Δραγούμης»

 10ο Διεθνές Συνέδριο Trends in Classics με θέμα τον ιστορικό Πολύβιο και το έργο του και τίτλο “Polybius and his Legacy: Tradition, Historical Presentation, Reception”.

Διοργάνωση: Τμήμα Φιλολογίας του ΑΠΘ. 

Το Μουσείο είναι υποστηρικτής της εκδήλωσης.

Συναυλίες

Σάββατο 21 Μαΐου 2016 στις 21.00 | Αίθριο

Συναυλία του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Την εκδήλωση οργανώνει ο Σύλλογος Υπαλλήλων ΥΠΠΟ Β. Ελλάδος στο πλαίσιο της δράσης «Οι εργαζόμενοι του πολιτισμού στην κοινωνία».

Σάββατο 28 Μαΐου 2016 στις 21.00 | Αίθριο

Συναυλία της Ορχήστρας και της Χορωδίας του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του  ΠΑΜΑΚ. Διευθυντής Ορχήστρας Γ. Βράνος.

Το Μουσείο είναι υποστηρικτής της εκδήλωσης.

Διεθνής Ημέρα Μουσείων 2016 «Μουσεία και Πολιτιστικά Τοπία»

Σάββατο 14 και Κυριακή 15 Μαΐου 2016

«Θεατρικά τοπία στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού»

Θεατρικές δράσεις στους χώρους του Μουσείου σε συνεργασία με το Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ.

Ι. Σάββατο 14 Μαΐου 2016 στις 20.00

«Ανδρομάχη» του Ευριπίδη (επόπτης καθηγητής Δ. Κωνσταντινίδης)

ΙΙ. Κυριακή 15 Μαΐου 2016 στις 18.00

 Ανοιχτό μάθημα υποκριτικής/performance – περιήγηση στις αίθουσες του Μουσείου

(επόπτης καθηγητής Μ. Μαρμαρινός)

ΙΙΙ. Κυριακή 15 Μαΐου 2016 στις 20.00

«Elevate», σε σκηνοθεσία της Λήδας Σιμώτα – Ελ Τζαγιούσι

(επόπτης καθηγητής Β. Αρδίττης)

Τετάρτη 18 Μαΐου 2016, 8.00 – 20.00 | Αίθουσες Μόνιμης Έκθεσης

«Amusing Museum». Διαδραστική ξενάγηση με ερωτήσεις, γρίφους και παιχνίδια

για κινητά και tablet με λειτουργικό Android. Σε συνεργασία με την Anaptixis Development Team (ομάδα αποφοίτων του Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του ΠΑΜΑΚ).

Πέμπτη 19 Μαΐου 2016 στις 20.00 | Αμφιθέατρο «Στέφανος Δραγούμης»

 «Φαντασία Νεκρή, Φανταστείτε». Μουσικό δράμα βασισμένο στην πρόζα του Σάμουελ Μπέκετ από την Ομάδα Meet the Art.

Σάββατο 21 Μαΐου 2016 στις 11.00

«Στη γειτονιά του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού». Μια πολιτιστική περιπατητική διαδρομή σε συνεργασία με την ομάδα dot2dot. (Αφετηρία: Λευκός Πύργος)

Όλες οι εκδηλώσεις έχουν ελεύθερη είσοδο.

Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές

«Πράσινο εντός, εκτός και πέρα από αυτά…»

Πέμπτη 26 Μαΐου 2016 και Παρασκευή 27 Μαΐου 2016 

Εκπαιδευτικές δράσεις για παιδιά της Ε΄ Δημοτικού στη μόνιμη έκθεση και στον κήπο του Μουσείου με θεματικό άξονα τον φυτικό κόσμο. Σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.  Η συμμετοχή καθορίζεται από τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δ. Θεσσαλονίκης.

Κυριακή 29 Μαΐου 2016 στις 10.00

Περιβαλλοντική δράση για οικογένειες (φύτευση αρωματικών φυτών στη γειτονιά του Μουσείου). Σε συνεργασία με το «Πελίτι» (εναλλακτική κοινότητα για τη διατήρηση της γεωργικής βιοποικιλότητας της χώρας) και τον Δήμο Θεσσαλονίκης.

Περιοδικές εκθέσεις          

                                                                                                         

 «Στο περιθώριο του πολέμου: Η Θεσσαλονίκη της Κατοχής (1941-1944) μέσα από τη φωτογραφική συλλογή Βύρωνα Μήτου» στην αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων «Ευτυχία Κουρκουτίδου-Νικολαΐδου».

Διοργάνωση: Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού

«Ο Απόστολος Παύλος στη Θεσσαλονίκη», έκθεση του καθηγητή Ευθ. Βαρλάμη στην Πτέρυγα περιοδικών εκθέσεων «Κυριάκος Κρόκος».

Διοργάνωση: Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης

Σμύρνη: η ανάπτυξη μιας μητρόπολης της ανατολικής Μεσογείου (17ος αι. – 1922). Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου. Αίθουσα Εκδηλώσεων Φιλοπρόοδου Ομίλου Υμηττού (20-23 Σεπτεμβρίου 2012), Γενική επιμέλεια, Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, επιστημονική επιμέλεια, Ιωάννης Καραχρήστος, Παρασκευάς Ποτηρόπουλος, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, αρ. 32, Φιλοπρόοδος Όμιλος Υμηττού (Φ.Ο.Υ.), εκτύπωση: Εθνικό Τυπογραφείο, Αθήνα 2016, σελ. 512, ISBN: 978-960-404-303-3

 

Οι επέτειοι γεγονότων, ευτυχών ή θλιβερών, αποτελούν ευκαιρίες για αναστοχασμό όσον αφορά στις αιτίες που οδήγησαν σ’ αυτά, στα διδάγματα που προκύπτουν και γενικά στις επιδράσεις που άσκησαν ή που εξακολουθούν να ασκούν στις κοινωνίες που τα δημιούργησαν ή τα υπέστησαν. Υπάρχουν, ωστόσο, γεγονότα που δεν μπορεί να τα «χωρέσει ο νους του ανθρώπου» και αρνείται να τα αποδεχθεί, όπως συνέβη για παράδειγμα με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και την Καταστροφή της Σμύρνης. Την πρώτη η συλλογική μνήμη διέσωσε ως «θέλημα Θεού», τιμωρία για μακρά περίοδο διαφθοράς και σήψης με σύμφυτη ωστόσο την ελπίδα της επανάκτησης από τους Έλληνες –Πάλι με χρόνους με καιρούς. Την καταστροφή της Σμύρνης, μιας ακμάζουσας πόλης, που παραδόθηκε στη φωτιά και την καταστροφή και ο πληθυσμός της αποτελούμενος στην πλειονότητά του από Έλληνες, όταν δεν δολοφονήθηκε, οδηγήθηκε στην προσφυγιά, τη βίωσε τουλάχιστον ως αδικία. Το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, εθνική κιβωτός της συλλογικής μνήμης, σε συνεργασία με τον δραστήριο Φιλοπρόοδο Όμιλο Υμηττού διοργανώνουν το παρόν επιστημονικό συνέδριο με θεματικό πλαίσιο: Σμύρνη: Η ανάπτυξη μιας μητρόπολης της Ανατολικής Μεσογείου (17ος αι. - 1922). Η πρόταση ανήκει στον Φιλοπρόοδο Όμιλο, τον οποίο ίδρυσαν και αποτελούν πρόσφυγες της Ιωνίας, κυρίως από την περιοχή της Σμύρνης. Το Κέντρο, που εδώ και μια δεκαετία συνεργάζεται με τους εθνοτοπικούς, πολιτιστικούς συλλόγους και παρακολουθεί το σημαντικό έργο τους, δέχθηκε την πρόταση και αναζήτησε πρωτότυπες επιστημονικές ανακοινώσεις με κέντρο ενδιαφέρον

τος την ελληνορθόδοξη κοινότητα της Σμύρνης, τον ρόλο της στη ζωή της πόλης και τις σχέσεις της με τις υπόλοιπες εθνοπολιτισμικές ομάδες. Ζήτησε, λοιπόν, ανακοινώσεις από καταξιωμένους επιστήμονες σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η οικιστική ανάπτυξη, ζητήματα κοινωνικής και κοινοτικής οργάνωσης, η αστική κοινωνικότητα (σύλλογοι, λέσχες), ο λαϊκός πολιτισμός εντός του αναπτυσσόμενου αστικού πλαισίου της Σμύρνης και της περιοχής της, η δημογραφία και οι μεταναστευτικές κινήσεις, η εκπαίδευση, οι ιδεολογίες, η εκδοτική δραστηριότητα, το θέατρο, η μουσική και οι τέχνες, η οικονομία και το εμπόριο αποτελούν θέματα που θα αναπτυχθούν στο συνέδριο αυτό. Με δεδομένο ότι η Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί σημείο αναφοράς στην πρόσφατη εθνική μας ιστορία και οι συνέπειές της, στις πραγματικές και τις συμβολικές τους διαστάσεις, επηρεάζουν τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και η θέαση του μικρασιατικού ελληνισμού είναι αδύνατον να αποσπασθεί από τις διαδικασίες ένταξης των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία, την προσφυγική ταυτότητα και μνήμη και την καταστροφή, η συνολική επιστημονική διερεύνηση του πολιτισμού και της ιστορίας της Μικράς Ασίας, πέραν κάποιων νοσταλγικών αναμνήσεων για ορισμένες περιοχές των χαμένων πατρίδων, εξακολουθεί να παραμένει ζητούμενο. Σε αυτό το πλαίσιο επιλέξαμε να εστιάσουμε τη μελέτη της Σμύρνης στους τρεις τελευταίους αιώνες, κατά τη διάρκεια των οποίων εξελίσσεται σε πόλη-σύμβολο της οικονομικής ανάπτυξης, της κοινωνικής ανέλιξης, της πολιτιστικής υπεροχής της ακμής του μικρασιατικού ελληνισμού.

Ο Τάσος Αθανασιάδης στο Ελεγειακό Οδοιπορικό του γράφει: «Όπως δε θυμάται κανείς τις επιθανάτιες ώρες κάποιου, μα τις μέρες της ακμής του, έτσι κι εγώ είχα ασυναίσθητα απωθήσει, από τη μνήμη μου την προκυμαία που είχα εγκαταλείψει, με το πανικόβλητο πλήθος παγιδευμένο ανάμεσα στις φλόγες, γιατί κυριαρχούσε επίμονα μπρός μου η γοητευτική εικόνα του περίφημου Και της Σμύρνης με τα αρχοντικά, τα μεγαλοπρεπή ξενοδοχεία, τα πολυτελή κέντρα, τα γραφικά τραμβάυ, τις κομψές σιλουέτες, να παίρνει μια διάσταση οραματική μέσα στο μοναδικό ηλιοβασίλεμά της». Και μεις χωρίς να ξεχνάμε ό,τι εθνικά πόνεσε, θεωρούμε ότι πρέπει να ανασυγκροτήσουμε το πρόσωπο του πολιτισμού των ελληνικών πληθυσμών που έζησαν στην Ιωνία, στον Πόντο, στην Καππαδοκία, στην Αν. Θράκη και όπου αλλού, με έρευνα στον χώρο, τα αρχεία και τη ζωντανή συλλογική μνήμη.

[από τον Πρόλογο της Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη]

Με την οργάνωση του Συνεδρίου Σμύρνη: Η ανάπτυξη μιας μητρόπολης της Ανατολικής Μεσογείου (17ος αι. - 1922) επιχειρήσαμε να συμβάλουμε στην μελέτη της αστικής ανάπτυξης της πόλης, της θέση της και του ρόλου της στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου από τον 17ο αιώνα ως την καταστροφή της, το 1922. Στο κέντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκε η ελληνική κοινότητα της Σμύρνης και ο ρόλος της στη ζωή της πόλης. Η επιλογή αυτή, μερική είναι αλήθεια καθώς φαίνεται να αφήνει εκτός διερεύνησης τις υπόλοιπες εθνοπολιτισμικές ομάδες της πόλης, δικαιολογείται από την επιθυμία κριτικής συμμετοχής μας στη δημόσια συζήτηση που αναπτύχθηκε εκείνη την περίοδο, με ευκαιρία τη συμπλήρωση 90 χρόνων από τη μικρασιατική καταστροφή. Εξάλλου, η ελληνική κοινότητα εξετάζεται ενταγμένη στο ιστορικό της πλαίσιο, το οποίο συνδιαμορφώθηκε και από τις υπόλοιπες εθνοπολιτισμικές ομάδες.

Επιθυμώντας να φτάσουμε σε μια όσο το δυνατόν συνολική προσέγγιση της ιστορίας και του πολιτισμού της Σμύρνης κατά τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, θελήσαμε να συμπεριλάβουμε ένα μεγάλο εύρος θεματικών όπως η οικονομία, το εμπόριο και η ναυτιλία, η οικιστική ανάπτυξη, η δημογραφία και οι μεταναστευτικές κινήσεις, η κοινωνική διαστρωμάτωση και μορφές κοινοτικής οργάνωσης, η αστική κοινωνικότητα (σύλλογοι, λέσχες), ο λαϊκός πολιτισμός εντός του αναπτυσσόμενου αστικού πλαισίου της Σμύρνης, η εκπαίδευση, οι ιδεολογίες, ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός, η εκδοτική δραστηριότητα, το θέατρο, η μουσική και οι τέχνες, τα οποία οργανώθηκαν εντός των παρακάτω θεματικών ενοτήτων:

• Οικονομικές πρακτικές και ανάπτυξη μιας πόλης-λιμανιού
• Κοινωνικές δυναμικές και συγκρότηση μιας μητρόπολης της Ανατολικής Μεσογείου
• Πολιτική, αναπαραστάσεις και μετασχηματισμοί του χώρου
• Πεδία Πολιτισμού: Λαϊκή και λόγια δημιουργία
• Εκπαίδευση, ιδεολογία και εθνική ταυτότητα
• Βιβλιογραφικές παραγωγές, διαδρομές και αναγνώσεις

Οι εργασίες του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν με ένα στρογγυλό τραπέζι με θέμα: «Η προσφυγική μνήμη ως εμπειρία στον Λόγο και την Τέχνη». Στο συνέδριο έλαβαν μέρος 35 καταξιωμένοι επιστήμονες από πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας και του εξωτερικού (Αμερική, Αγγλία και Τουρκία), οι οποίοι προέρχονταν από διάφορους, συγγενείς με το θέμα του συνεδρίου, επιστημονικούς κλάδους: λαογραφία, ιστορία, μουσικολογία, αρχιτεκτονική, ανθρωπολογία, εθνολογία, θεατρολογία και αρχαιολογία. Η διεξαγωγή του Συνεδρίου και η δημοσίευση των πρακτικών του, απέβλεπε σε κάτι περισσότερο από την παρουσίαση αδημοσίευτου αρχειακού ή τεκμηριωτικού υλικού. Η παρουσίαση νέων θεματικών έρευνας αλλά και νέων προσεγγίσεων σε ήδη γνωστά ζητήματα είχαν σε ένα πρώτο επίπεδο ως στόχο τη διεύρυνση της συζήτησης για τις συνθήκες και τις διαδικασίες εκείνες που διαμορφώνουν τη μορφή και το περιεχόμενο της ζωής της πόλης και των ανθρώπων της τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Τους τρόπους δηλαδή που οι οικονομικές και οι κοινωνικές σχέσεις, οι χωρικές αναδιατάξεις, οι πολιτισμικές διεργασίες συγκροτούν τον πολυδιάστατο και δυναμικό χαρακτήρα της Σμύρνης. Ωστόσο, αυτοί οι πολλαπλοί τρόποι ανάγνωσης και ερμηνείας των πληροφοριών και των τεκμηρίων για τη Σμύρνη συμβάδιζαν με την επιθυμία το Συνέδριο, με αφορμή τη μελέτη συγκεκριμένων πτυχών της ζωής της Σμύρνης, να γίνει ο τόπος μιας ευρύτερης συζήτησης που θα θίγει ευρύτερα μεθοδολογικά, θεωρητικά και ιδεολογικά ζητήματα.

Γραμμέλη Αφροδίτη, Γιάννης Μπεχράκης: «Φωτογραφίζω γιατί θέλω να αλλάξω τον κόσμο»,tovima,24.4.16

Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ έλληνας φωτορεπόρτερ μιλάει αποκλειστικά στο «Βήμα της Κυριακής» για τους πρόσφυγες, τη δουλειά του και την έκθεσή του στο Μέγαρο Μουσικής

Ο Γιάννης Μπεχράκης ανήκει στους Ελληνες που μέσα από τη δουλειά τους έχουν έναν στόχο: να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Αυτό εκμυστηρεύεται στο «Βήμα της Κυριακής» στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε ο σπουδαίος φωτογράφος του πρακτορείου Reuters λίγες ώρες μετά τη βράβευσή του με το Πούλιτζερ. Μαζί με αυτόν τιμήθηκαν και οι συνεργάτες του Αλκης Κωνσταντινίδης και Αλέξανδρος Αβραμίδης, τους οποίους δεν παραλείπει να αναφέρει. Ο Γιάννης Μπεχράκης αποκαλύπτει τις σημαντικές στιγμές της καριέρας του, τα συναισθήματά του για τη βράβευση αλλά και τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο μέσα από τις φωτογραφίες του.

Σε κάθε δημόσια δήλωσή σας σχετικά με το βραβείο Πούλιτζερ δεν παραλείπετε να αναφερθείτε στην ομάδα και στους συνεργάτες σας. Η ομάδα είναι το μυστικό της επιτυχίας τελικά;

«Οταν δουλεύεις για το Reuters, είναι σημαντικό να μπορείς να δουλεύεις ομαδικά. Επίσης είναι σημαντικό όταν θέλεις να καλύψεις ένα μεγάλο θέμα παγκόσμιας εμβέλειας όπως το Προσφυγικό να μην είσαι εγωιστής, να δέχεσαι ότι θα υπάρχουν κι άλλοι που θα το καλύψουν και θα τους βοηθήσεις και θα σε βοηθήσουν. Εγώ σαν διευθυντής του γραφείου θα πρέπει να δίνω το καλό παράδειγμα. Εχω ανθρώπους τους οποίους τους έχω βρει (προσλάβει) και τους έχω εκπαιδεύσει, ειδικά αυτό το team είναι νέο, οπότε είναι σημαντικό να τους δώσω ευκαιρίες. Αν δείτε το πακέτο των φωτογραφιών, οι μισές είναι δικές μου, όμως δεν είναι δική μου η επιλογή, έγινε από τη Νέα Υόρκη. Εστω με μία φωτογραφία ο Αβραμίδης και με τρεις ο Αλκης, ήταν σημαντική η προσφορά τους στην κάλυψη του γεγονότος και θα πρέπει να έχουν και την ανάλογη αντιμετώπιση».

Ηταν έκπληξη για εσάς το βραβείο;

«Είχα πολύ βάσιμες ελπίδες γιατί και με τα προηγούμενα βραβεία αυτής της χρονιάς και με τη γενικότερη αποδοχή των φωτογραφιών της ομάδας ήξερα ότι είχαμε κάνει πάρα πολύ καλή δουλειά. Είχα ελπίδες, όμως δεν παύει να είναι μια ευχάριστη έκπληξη».

Εσείς ως φωτογράφοι πιστεύετε ότι έχετε βοηθήσει στο να καταλάβει ο κόσμος την αληθινή διάσταση του προσφυγικού δράματος;

«Τα βραβεία είναι μια επαγγελματική καταξίωση ή μια επανακαταξίωση. Τα βραβεία διαρκούν μία εβδομάδα. Για μένα το σημαντικό και η φιλοσοφία μου είναι το ότι μέσα από τις φωτογραφίες μας γίναμε η φωνή των προσφύγων, η φωνή των κατατρεγμένων. Οι πρόσφυγες έβγαιναν στην παραλία και έρχονταν επάνω μας και μας έβλεπαν κυριολεκτικά σαν σωσίβια. Μας έλεγαν "πείτε σας παρακαλούμε την ιστορία μας, βοηθήστε μας". Πίστευαν ότι λέγοντας εμείς την ιστορία τους με τις φωτογραφίες μας θα τους βοηθούσαμε, και αυτό το πιστεύω ακράδαντα. Εγώ άρχισα να καλύπτω το Προσφυγικό τον Μάιο, όταν δεν υπήρχαν φωτογράφοι. Μέσα σε λίγο καιρό γέμισε η Ελλάδα εθελοντές για να βοηθήσουν τους ανθρώπους, έγιναν δωρεές, υπήρξε παγκόσμια αντίδραση. Ενα ποσοστό αυτής της ενεργοποίησης έγινε από τις φωτογραφίες. Ηρθαν τόσοι πολλοί και μου είπαν ότι συγκινήθηκαν από φωτογραφίες και ήλθαν. Πόσες φωτογραφίες έγιναν σημαία για να υπάρξει βοήθεια. Εγώ αυτή τη δουλειά την άρχισα και συνέχισα να την κάνω πιστεύοντας ότι μπορώ να αλλάξω τον κόσμο. Οπότε πιστεύω ότι, ναι, έχουμε βοηθήσει πολύ».

Οταν κρατάτε τη φωτογραφική μηχανή σας και απέναντί σας έχετε πρόσφυγες, τι προσπαθείτε να αιχμαλωτίσετε στις εικόνες σας;

«Ποια είναι μια επιτυχημένη φωτογραφία που λειτουργεί σωστά και κάνει τους ανθρώπους να νιώσουν κάτι; Είναι μια φωτογραφία που έχει συναίσθημα, είναι το δευτερόλεπτο αυτό που θα καταφέρεις να παγώσεις την εικόνα όπου θα συνάδουν το φως, το βλέμμα, η στιγμή. Είναι όλα αυτά μαζί, ένας συνδυασμός για να γίνει δυνατή η φωτογραφία και να στείλει το μήνυμα».

Ως Ελληνας δουλεύετε για ξένο πρακτορείο και βραβευτήκατε για θέμα που αφορά την Ελλάδα. Ο παράγοντας πατρίδα μέτρησε ή ήταν τυχαίο;

«Απλά νομίζω ότι ήταν το θέμα παγκόσμιο, έγινε στην Ελλάδα και μέτρησε το ότι ζούμε εδώ και είχαμε πολύ χρόνο και ασχοληθήκαμε περισσότερο».

Συνεχίζει να έχει το Προσφυγικό ενδιαφέρον για εσάς τώρα που έχει περάσει σε άλλη φάση;

«Εχει αλλάξει η ροή του θέματος αλλά εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντικό και για μένα και για το πρακτορείο. Εχουμε μπει και στο Ελληνικό και τώρα θα μπούμε στο Σχιστό. Δεν αφήνω πίσω ένα story. Οσο υπάρχει θα συνεχίζω να δουλεύω. Το Reuters θεωρεί ότι αυτό είναι από τα μεγαλύτερα θέματα της χρονιάς».

Αυτή την περίοδο, στην Ελλάδα της κρίσης, υπάρχει κάτι άλλο που σας ερεθίζει να φωτογραφίσετε;

«Εγώ καλύπτω την κρίση από το 2010. Ηταν η εποχή που άρχιζε η κρίση, η οποία για μένα δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι κρίση κουλτούρας, ηθών, είναι πολλές μαζί. Φέτος είχαμε δύο εκλογές, δημοψήφισμα, τόσο πολλά... Η αλήθεια είναι ότι έχω κουραστεί γιατί είμαι κομμάτι αυτής της κρίσης, εγώ, η οικογένειά μου, οι φίλοι μου. Αλλά είναι πολύ σημαντικό και πρέπει να το καλύψουμε κι εγώ και η ομάδα μου».

Αν σας ζητούσαν να επιλέξετε ένα μέρος στην Ελλάδα για να φωτογραφίσετε, ποιο θα ήταν αυτό;

«Τα Μετέωρα. Νομίζω ότι είναι μοναδικό μέρος. Δίχως παρεξήγηση, εγώ δεν είμαι καθόλου άνθρωπος της θρησκείας και της Εκκλησίας, αλλά βρίσκω ότι τα Μετέωρα είναι ένα πολύ ιδιαίτερο μέρος, το οποίο βγάζει κάτι. Είναι μαγικό, το φως είναι καταπληκτικό. Είναι ωραίο φωτογραφικά κι επειδή εμένα μου αρέσουν η φύση και η φυγή από την πόλη, ή μάλλον η φυγή γενικότερα, νομίζω ότι θα ήθελα να πάω εκεί. Απλά πρέπει να βρω τον τρόπο να με αφήσουν οι μοναχοί να δουλέψω μέσα στις μονές».

Εχετε φωτογραφίσει πολλά σημαντικά γεγονότα. Ο κίνδυνος λειτουργεί ως κίνητρο ή αποτρεπτικά για τον φωτογράφο;

«Τον κίνδυνο δεν τον είδα ποτέ ούτε ως αποτροπή αλλά ούτε και ως ερέθισμα. Ο κίνδυνος απλά είναι ένα κομμάτι της δουλειάς αλλά όχι το πιο σημαντικό. Δεν τον πολυσκέφτομαι, για να πω την αλήθεια».

Υπάρχει κάποια στιγμή στην καριέρα σας που ξεχωρίζετε για κάποιον ιδιαίτερο λόγο;

«Υπάρχουν πολλές στιγμές. Εχει σημασία όταν βλέπω το αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, όταν το 2012 έκανα το θέμα με τους αστέγους και υπήρξε αντίδραση από τον δήμαρχο και από τους πολίτες. Κάτι έγινε μετά από αυτό, ίσως όχι όσο θα ήθελα ή όσο θα έπρεπε. Ή για παράδειγμα όταν μέσα από φωτογραφίες μου αποδείχθηκε ότι κάποιος συγκεκριμένος άνθρωπος ήταν αθώος και βγήκε από τη φυλακή. Οταν βλέπω ότι στη δουλειά μου υπάρχει αποτέλεσμα για την κοινωνία και για τον κόσμο τότε με ευχαριστεί πολύ και αυτό μου δίνει δύναμη να συνεχίσω να δουλεύω».

Τα θέματα που έχετε κάνει τα κουβαλάτε μέσα σας;

«Κομμάτια τους, ναι. Δεν θέλω να ακουστεί τραγικό ή κλισέ, αλλά σίγουρα με έχουν σημαδέψει είτε κυριολεκτικά είτε ψυχικά. Οχι συγκεκριμένες καταστάσεις αλλά όλη αυτή η τραγωδία που ζούμε με τη ζωή και με το πόσο απάνθρωποι μπορούν να γίνουν οι άνθρωποι με τους συνανθρώπους τους. Είναι κάτι το οποίο με επηρεάζει».

Το ISIS είναι από τα θέματα που θέλετε να καλύψετε;

«Ναι, είναι ένα θέμα, αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να το κάνουμε γιατί το πρακτορείο δεν θέλει να στείλει Ευρωπαίους και ειδικά δυτικής προέλευσης δημοσιογράφους για λόγους ασφαλείας. Θα ήθελα να το κάνω και να γνωρίσω από κοντά τον μηχανισμό τους».

Υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να απαθανατίσει ο φωτογράφος; Η στιγμή αυτή που θα πείτε «στοπ»;

«Προφανώς. Αυτό όμως έχει να κάνει με την προσωπική ευαισθησία του φωτογράφου. Νομίζω ότι και ο χαρακτήρας και η ευαισθησία αλλάζουν με τα χρόνια. Νομίζω ότι κάποια πράγματα που τα τράβαγα με μεγάλη ευκολία πριν από χρόνια τώρα που μεγάλωσα είναι πολύ διαφορετικό».

Η ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΜΕΓΑΡΟ
«Το να βοηθήσω ανθρώπους που δεν ξέρω είναι πολύ σημαντικό»

Οι φωτογραφίες σας θα ταξιδέψουν και μέσα από την εκδήλωση «Οι επτά λόγοι του Ιησού στον Σταυρό» του Χάιντν τη Μεγάλη Δευτέρα στο Μέγαρο Μουσικής. Με ποιο κριτήριο κάνατε την επιλογή;
«Αυτό που λέμε οι “Επτά λόγοι του Ιησού στον Σταυρό” είναι το τέλος και η συγχώρεση οποτε οι φωτογραφίες έχουν να κάνουν με ανθρώπους και με τον τρόπο που ζουν και πεθαίνουν. Είναι και φωτογραφίες προσφύγων αλλά και από πολέμους και καταστάσεις που έχω καλύψει τα τελευταία 25 χρόνια. Μίσος, πάθος, αγάπη, όλα γύρω από τον άνθρωπο».

Είναι μια άλλη διάσταση της δουλειάς σας;«Τη δουλειά μου τη βάζω πάντα να λειτουργεί παράλληλα με κάτι που έχει ουσία. Και για μένα ουσία είναι να μπορείς να κάνεις κάτι για τους ανθρώπους. Είναι το όνειρο που είχα πάντα, το όνειρο του φωτορεπόρτερ ότι η δουλειά μας μπορεί να κάνει τον κόσμο καλύτερο. Το πιστεύω, έχω αυτόν τον ρομαντισμό. Τη Δευτέρα οι άνθρωποι που θα αγοράσουν εισιτήρια θα δώσουν λεφτά για τους “Γιατρούς χωρίς Σύνορα”. Θέλω να τους πω ότι τα λεφτά τους θα πιάσουν τόπο γιατί στους τόπους που γυρίζω εγώ με πέντε ευρώ σώζεις μια ζωή. Αν μπορώ να χρησιμοποιήσω τις φωτογραφίες μου μαζί με έναν ταλαντούχο πιανίστα σε έναν υπέροχο χώρο όπως το Μέγαρο για να βοηθήσω ανθρώπους που δεν τους ξέρω, είναι πολύ σημαντικό για μένα. Νομίζω ότι είναι κάτι πολύ ωραίο».

Απ’ ό,τι καταλαβαίνω, μέσα από τη δουλειά σας έχετε διαμορφώσει άλλη άποψη για τη ζωή.
«Απόλυτα. Εχω εκτιμήσει το ότι υπάρχει νερό να πίνω και καθαρός αέρας να αναπνέω. Αυτό προσπαθώ να μάθω και στην κόρη μου: να μάθει να εκτιμά απλά πράγματα και να μοιράζεται».

Γιώργος Σταματόπουλος,Μέρες θεόρατες,EFSYN,26.4.16

• 
  

nikiforos_lytras_to_oon_toy_pasha._1874-1875.jpg

Νικηφόρος Λύτρας, Το ωόν του Πάσχα. 1874-1875 | Κάντε κλικ για να δείτε ολόκληρο τον πίνακα

Ακόμη και οι μεγαλύτεροι νοησιάρχες (Πλάτων, π.χ.) μπορεί να παραδίδουν ότι ο κόσμος γίνεται γνωστός μέσω της λογικής, ο εαυτός μας όμως χρειάζεται κάτι θείο για να γίνει κατανοητός. Ο μεγάλος φιλόσοφος σκάρωσε τούτο το σκανδαλιάρικο ρητό: «Τα μεγαλύτερα αγαθά προέρχονται από την τρέλα, που φύσει δίδεται ως θείο δώρο».

Συντρίβει έτσι κάθε σοβαρότητα και κάθε λογική και ανοίγει χώρο για την επικράτεια της συγκίνησης, της έκστασης, καταστάσεων δηλαδή που οι άνθρωποι αποφεύγουν στην κάθε μέρα τους, γιατί εκεί καραδοκεί το άγνωστο, το ανερμήνευτο, το ξένο· αλλά πόσο ταραχώδη.

Είπαν τον έρωτα λυσιμελή (διότι παραλύει ή απελευθερώνει τα μέλη του σώματος)· θα μπορούσαμε να πούμε, λόγω ημερών, ότι και ο οίνος (που καταναλίσκεται χωρίς πολλή φειδώ) είναι και αυτός λυσίνους (παραλύει ή απελευθερώνει τον νου). Μέσα του στροβιλίζονται: πορφυρές σκέψεις, αιμάσσουσες, πυρφόρες, χωρίς ειρμό, αυθόρμητες, παιδικές και αθώες (είτε σκληρές είτε τρυφερές, αθώες πάντως).

Για να δούμε ακόμη: ηλιόλουστες μέρες, αστέρια που γεννούν ακούραστα κι αγόγγυστα αναρίθμητους γαλαξίες, σπασμοί και αλαλαγμοί χαράς, μουγκρητά πόνου και ηδονής, χορευτές με ελαφρά πόδια και κατεργάρηδες δαίμονες, φλογισμένα, φωτεινά κορμιά, χειμαρρώδη πάθη. Φρικίαση ομορφιάς. Γυμνότητα.

Ψαλμοί και εγκώμια, μελωδίες και πυρετός ήχων συνθέτουν τη μουσική των ημερών, ευφρόσυνες κραυγές της ύπαρξης· χορός πάνω από το ύψος των πραγμάτων, λέξεις που γράφονται με αίμα, στιγμές που δοξάζουν τη σάρκα και την επιδερμικότητα του βάθους (ή το βάθος της επιδερμικότητας).

Αλαφρωμένοι από το βάρος της ανίας και την ταπείνωση της πείνας, ελεύθεροι, σάτυροι και μαινάδες· μπολιασμένοι με αυτοσαρκασμό και αυτοπεποίθηση, σεληνόφωτοι, εύβουλοι, εύθυμοι, χαρίεντες.

Ιδού η αγία απλότης των ημερών, η ιερή κατάφαση στη ζωή, η ευτυχισμένη χλεύη του θανάτου, το «ναι» στην ανάσταση καρπών, ψυχών, πνεύματος και λοιπά (περικάρδια τρεμίσματα λ.χ. ή λιπιδικές μυρμηγκιάσεις...).

Αυτά τα λίγα με τον λυσίνουν οίνον και το πώς ελαφρώνει τους καημούς και τα βάσανα της πλέμπας... και πώς βοηθάει -θαρρώ- να γίνουμε αυτό που είμαστε, όπως πρωτοδιατύπωσε ο Πίνδαρος (και εξακολουθεί να αιφνιδιάζει και να ξαφνιάζει όσους τον εννοούν).

Μέρες ανά(σ)τασης και συγκίνησης όφειλαν να είναι τούτες οι γιορτινές μέρες· να γινόμασταν ο καθένας και από μια γιορτή, μια λαμπηδόνα συνύπαρξης μέσα από μια βαθιά εαυτοσκόπηση (ρίγους και σφρίγους...). Μέρες στοχασμού και αυτάρκειας, μα πού τέτοια τύχη, μέρες θεόρατες χωρίς γραμματική και συντακτικό· μέρες αισθητικές. Χωρίς κίνδυνο και ανασφάλειες εσωτερικές ή εξωτερικές, διονυσιακές αλλά και απολλώνιες· ευφάνταστες!

Πρασινισμένα βουνά και κάμποι, αγλαοί καρποί, παιδικά χέρια υψώνονται, χυμοί ευωδιαστοί στα χείλη τους· ιδρωμένα, κατάκοπα, χαρούμενα. Βλαστικοί θεοί παντού· ε, τα 'χει αυτά ο οργασμός της Γης, της παμμήτειρας, γόνιμης και ανθοφορούσης, ευ-λογημένης, παντάνασσας, μακράς, πλατιάς και αιώνιας.

Κήποι θαυμαστοί με μέλισσες και πεταλούδες και παντός είδους ζωύφια ξυπνάνε την ανάγκη επαφής των παιδιών και των ενηλίκων με το χώμα και τις μυρωδιές του: αρώματα, χώματα, χρώματα· θαύμα.

Πολλοί είμαστε ανίκανοι να δούμε το θαύμα. Και, για δες: ξινισμένα μούτρα, κατσούφικα, καχύποπτα, γκρινιάρικα, μικρούλικα· ποιος τους δίνει σημασία; Βράζουν στο ζουμί τους, αλλά φταίει κανείς γι' αυτό; Κρατάμε τους φιλίστορες, τους λυσίνοες, τους λυσιμελείς λόγους, την έκρηξη της φύσης, το φως της.

Ευάγγελος Αυδίκος*, Καταπίνουμε την κάμηλο, EFSYN,23.4.16

tv-mass_media.jpg

 

Του άρεσε να τον φωνάζω μαστρο-Βασίλη. Ο καθένας και τα γαλόνια του, επαναλάμβανε, κάνοντας την ίδια πάντα κίνηση. Εστριβε το μουστάκι του, ακόμη κι όταν αποφάσισε να το κόψει. Τα χούγια βγαίνουν με την ψυχή, η κουβέντα που είχε πρόχειρη. Ηρεμος άνθρωπος. Το μόνο πάθος του ήταν ο Ολυμπιακός.

Δεν σήκωνε κουβέντα, ακόμη και σε πράγματα εξόφθαλμα. Είσαι μειωμένου πατριωτικού αισθήματος, έριχνε τα βέλη του και γελούσε αυτάρεσκα. Είχε ακούσει τη φράση σε μια τηλεοπτική συζήτηση κι έκτοτε με απειλούσε με την εκτόξευση της φράσης αν επεδείκνυα οποιαδήποτε ένσταση για όσα έλεγε για την αγαπημένη του ομάδα.

Με ξάφνιασε που τον είδα φουρκισμένο, πριν ακόμη να καθίσω στην ψάθινη καρέκλα του καφενείου. Πριν να γίνει κουβέντα γι’ αυτά που τον έκαναν άλλον άνθρωπο. Είπα να ξεκουραστώ. Πήρα σύνταξη.

Καιρός να πιω με την ησυχία μου το πρωινό καφεδάκι. Να χαζέψω στην τηλεόραση. Να μάθω τα νέα. Να μην τα κλέβω με το ’να αυτί στις μηχανές των αυτοκινήτων και τ’ άλλο στο ραδιόφωνο. Να ’χα σπάσει το πόδι μου τη μέρα που έβανα τα χαρτιά για σύνταξα. Ετούτοι είναι βασανιστές. Με αγριεύουν όσοι βγαίνουν το πρωί στην τηλεόραση. Σκιάζομαι, αδερφέ μου. Ολο κρατήσεις, μείωση στις συντάξεις, αύξηση στο ΦΟΥ ΠΟΥ Α. Εχω χάσει το κέφι που είχα στο μαγαζί. Μαράζωσα, αδερφέ μου. Το ’κοψα το πρωινό συνήθειο. Δεν ξαναβάζω αυτόν τον δαίμονα.

Θυμήθηκα τον μαστρο-Βασίλη, την ώρα που άκουγα τις κλαγγές από τη διασταύρωση των αντεγκλήσεων με αφορμή τη διαγραφή των δημοσιογράφων από το συνδικαλιστικό τους σωματείο. Εχει αναδειχτεί η υπόθεση σε προμετωπίδα του αγώνα για τον σεβασμό της ελευθερίας του δημοσιογράφου να εκφράζει δημόσια και χωρίς οιονδήποτε φόβο κάθε είδους λογοκρισία.

Θα ήταν άστοχο να διαφωνήσει κάποιος μ’ αυτές τις απόψεις. Οι άνθρωποι που μάχονται, με μύριες όσες δυσκολίες, στην πρώτη γραμμή της ενημέρωσης είναι στην πρώτη γραμμή των αγώνων για τη δημοκρατία και την ελευθερία έκφρασης, όχι μόνο της προσωπικής τους αλλά και όλων των πολιτών, ιδίως όσων είναι απροστάτευτοι απέναντι στις ποικιλώνυμες μπουλντόζες της εξουσίας.

Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει επιλογή. Δεν μπορεί κανείς να συμφωνήσει με τις διαγραφές. Δεν λύνουν το πρόβλημα. Στις δημοκρατίες η ελευθερία έκφρασης δεν μπορεί να είναι υπόθεση πειθαρχικών οργάνων ούτε του αρχηγού του κόμματος που κατεβάζει από το αεροπλάνο όποιον διαφωνεί μαζί του. Η δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο όταν κυκλοφορούν ανάμεσά μας στρατιωτάκια.

Δυστυχώς, το θέμα ξεστράτισε. Εγκλωβίστηκε στις μυλόπετρες της μικροπολιτικής και των μικροσυμφερόντων. Γιατί η ψίχα του θέματος έμεινε έξω από τη συζήτηση. Εμεινε μετέωρος ο φόβος του μαστρο-Βασίλη. Νιώθει να τον τρομοκρατούν όσοι θέλουν, τάχα, να τον ενημερώσουν. Ολοι ομνύουν στο δικαίωμα της έκφρασης. Ολοι σέβονται τη βούληση του πολίτη που μπορεί ελεύθερα να επιλέξει.

Σ’ αυτό το σημείο διυλίζουμε τον κώνωπα και καταπίνουμε την κάμηλο. Δημιουργεί ο τηλεοπτικός -και συχνά και ο ραδιοφωνικός- δέκτης συνθήκες ώστε να εμφανιστεί η ελεύθερη βούληση των πολιτών; Καταπίνουμε την κάμηλο. Το αυταπόδεικτο. Οι πρωινές εκπομπές λόγου έχουν γίνει βασανιστές. Δεν μπορεί να γελάσει το χειλάκι του θεατή. Απ’ το πρωί νιώθει να βρίσκεται στην κλίνη του Προκρούστη και να του τεμαχίζουν το σώμα και την ψυχή.

Κι όλα αυτά στο όνομα της αντικειμενικής ενημέρωσης. Μια προσεκτική ανάγνωση της συνέντευξης του Ντομινίκ Βολτόν («Βήμα»), από τους επιφανέστερους ειδικούς στην πολιτική επικοινωνία, θα κάνει αντιληπτό ότι χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία να τεθεί στο τραπέζι αν και κατά πόσο ο τρόπος που διατυπώνεται ο δημοσιογραφικός λόγος - σε περιόδους πολιτικής όξυνσης-υπηρετεί την πολιτική ωριμότητα και τη δημιουργία μιας ισοβαρούς επικοινωνιακής σχέσης -στο μέτρο του δυνατού- με τον άοπλο θεατή και αναγνώστη του.

Η έκφραση της ελεύθερης βούλησης των πολιτών παραμένει το ζητούμενο. Διευκολύνεται, όμως, μια τέτοια προοπτική, όταν η βούληση του πολίτη παγιδεύεται στα πλοκάμια του φόβου; Ο φόβος είναι τρομοκρατία, είναι χειραγώγηση της συνείδησης, είναι αδρανοποίηση της κριτικής ανάλυσης.

* Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝ 2016 Πρόγραμμα Εκδήλωσης «Ενεργοί Πολίτες και Νέες Τεχνολογίες στην υπηρεσία της προστασίας Μνημείων και Τόπων

Η εκδήλωση οργανώνεται :
με την χορηγία και υποστήριξη του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού
με την χορηγία της Εταιρείας ΔΑΛΚΑΦΟΥΚΗ ΟΙΚΟS ΕΠΕ
18.00 – 18:30
Προσέλευση - Χαιρετισμοί
Δρ Κώστας Σταματόπουλος, ιστορικός, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας
Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
Δρ Αγαθονίκη Τσιλιπάκου, αρχαιολόγος, Διευθύντρια του Μουσείου Βυζαντινού
Πολιτισμού
18:30 – 19:15
Όλγα Δεληγιάννη, αρχιτέκτων ε.τ., Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του
Παραρτήματος Θεσσαλονίκης της ΕΛΛΕΤ
«ΕΛΛΕΤ- Παράρτημα Θεσσαλονίκης: 25 χρόνια δράσης»
Δρ Ιωάνα Στεριώτου, αρχιτέκτων
«Ελληνική Εταιρεία και Europa Nostra: Η σημασία της συντονισμένης δράσης ενεργών
πολιτών στο πλαίσιο Μ.Κ.Ο. και διεθνών οργανισμών»
Παύλος Κρεμέζης, πολιτικός μηχανικός, πρόεδρος του ΣΑΚ της ΕΛΛΕΤ
«Το έργο του Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς (ΣΑΚ) της Ελληνικής Εταιρείας
Περιβάλλοντος και Πολιτισμού»
19:15-19:30
Απονομή τιμητικών διακρίσεων σε μέλη του Παραρτήματος Θεσσαλονίκης της
ΕΛΛΕΤ για την προσφορά τους στο έργο των 25 χρόνων λειτουργίας και δράσης
19.30 – 20:30
Δρ Παύλος Χατζηγρηγορίου, Marie Curie Post doc exp. Researcher at Digital Heritage
Research Lab – Tεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
«Πρόγραμμα Hermes – Ψηφιακή διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς»
Φανή Αθανασίου, αρχιτέκτων - αναστηλώτρια του Υπ.ΠοΑ
«Το Γαλεριανό Συγκρότημα και ο Ιππόδρομος της Θεσσαλονίκης. Από την έρευνα και την
τεκμηρίωση στη δημοσίευση και την ψηφιοποιημένη παρουσίαση»
20.30 – 21:00
Συζήτηση
ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΩΝ 2016
Πρόγραμμα Εκδήλωσης
«Ενεργοί Πολίτες και Νέες Τεχνολογίες
στην υπηρεσία της προστασίας Μνημείων και Τόπων»
ΕΠΙΜΕΝΙΔΟΥ 19 - ΑΝΩ ΠΟΛΗ Τ.Κ 54633 Τηλ. - Fax +30.2310.240.665, e-mail: eethes@otenet.gr
2 5 + Χ Ρ Ο Ν Ι Α

Οι βράχοι και οι Λαζαρίνες [ Ευάγγελος Αυδίκος / Ελλάδα / 20.04.16 ]

• ΑΡΧΙΚΗ
• ΕΛΛΑΔΑ
• ΚΟΣΜΟΣ
• ΗΠΕΙΡΟΣ
• ΔΙΑΣΠΟΡΑ
• ΠΟΛΙΤΙΣΜΌΣ

Η Καλαμπάκα είναι η στάση. Από και προς την Ήπειρο. Σαν οικιστικό συγκρότημα δεν έχει κάτι που να εντυπωσιάζει. Είναι όμως το περιβάλλον που σε μαγεύει. Οι σκούροι βράχοι που υψώνονται κόντρα στους αιώνες. Στέκουν όρθιοι κουβαλώντας στις πλάτες τους όσους επέλεξαν να συνομιλήσουν με το θείο. Επιβάλλουν το σεβασμό στους αφοσιωμένους στο στόχο τους. Παρασύρουν το μυαλό του επισκέπτη σε σφαίρες διαλογισμού και ατραπούς μεταφυσικούς. Το ίδιο έγινε και φέτος. Παρασκευή, παραμονή του Λαζάρου. Μ’ αρέσει να συνοδεύουν οι βράχοι τον καφέ μου στην Καλαμπάκα. Μ’ αρέσει γιατί με βοηθάει να μην ακούω το θόρυβο των αμαξιών, την πεζότητα της καθημερινότητας. Μ’ αρέσει γιατί βρίσκω την ευκαιρία να δραπετεύω για όσο διαρκεί ο καφές.

       Την Παρασκευή όμως, παραμονή του Λαζάρου δεν μπόρεσα να ξεφύγω. Οι βράχοι έχασαν τη μάχη από τις Λαζαρίνες. Κοριτσάκια, δυο ή τρεις μαζί, με τα μικρά τους καλαθάκια στολισμένα, πλημμύρισαν τον κεντρικό δρόμο μπροστά από την κεντρική πλατεία. Σοβαρές, καλοντυμένες, έμοιαζαν να υπηρετούν με συνέπεια το ρόλο τους. Ένας ρόλος αποκλειστικά κοριτσίστικος. Πρόσωπα καθαρά. Η αθωότητα της ηλικίας και η συναίσθηση του ρόλου τους ξαφνιάζουν. Εικόνες βγαλμένες από ένα άλλο πολιτισμικό ήθος. Η ταχύτητα της καθημερινότητας και οι θρυμματισμένες εικόνες της πόλης ξέρουν να το κρύβουν καλά.

       Η τοπική εφημερίδα έβαλε τη σκέψη μου σε άλλους δρόμους. Οι Λαζαρίνες βγήκαν στους δρόμους με παρότρυνση, με καθοδήγηση.  Η παλιά γνώση μεταδίδεται στους νεώτερους οργανωμένα. Το καλαθάκι, τα τραγούδια, ο τρόπος. Όλα μαθαίνονται από τους ανθρώπους του Δήμου. Ενθαρρύνουν τη συμμετοχή, καλλιεργούν την άμιλλα. Με διαγωνισμούς για το καλύτερο καλαθάκι. Εμπόδισα αμέσως τον επιστήμονα που απειλούσε το συναίσθημά μου. Δεν μ’ ένοιαζε εκείνη την ώρα το πώς και το γιατί. Τι είναι και τι δεν είναι. Η εικόνα που είδα με ηρέμησε. Μου άρεσε που είδα να πλημμυρίζουν οι δρόμοι από κοριτσάκια. Ήταν η φωτεινή εικόνα που, έστω και για λίγο, έριξε  φως στο παρατεταμένο μαύρο που έχει φωλιάσει μέσα μας. Τα έθιμα έχουν ακούσει πολλά. Απαξιώνονται, κάποιες φορές, ως φορείς απαρχαιωμένων αντιλήψεων. Οι εικόνες όμως των Λαζαρίνων μιλούσαν διαφορετικά. Ήταν εικόνες του μέλλοντος πλασμένες με υλικά του παρελθόντος. Είναι τότε που τα έθιμα φέρνουν κοντά τους ανθρώπους. Να ονειρευτούν μαζί. Να ζήσουν μαζί το παρόν.