maria_ti_magdalini.jpg
Η εμφάνιση του Χριστού στη Μαρία τη Μαγδαληνή, Αλεξάντρ Ιβάνοφ
Πλήθος οι αμαρτίες μου, Κύριε, αλλά και άβυσσος η δική σου κρίση... Μην καταφρονέσεις τη δούλη σου, συ που έχεις απέραντο έλεος για να συγχωρείς... Δέξου τα δάκρυά μου συ που παίρνεις στα νέφη τα ύδατα της θάλασσας. Σκύψε στον στεναγμό της καρδιάς μου (σ’ εμένα, την εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυναίκα).
Στίχοι από το ποίημα της Κασσιανής (800-860), γνωστό ως Τροπάριο· έχει χαρακτηριστεί ένα από τα ωραιότερα ποιήματα όλων των εποχών. Η ίδια η ζωή της ποιήτριας είναι εντυπωσιακή. Αποτυπώνεται στο έργο της, στην ευρυμάθειά της, στο σθένος της, στη γνώση της Ιστορίας και της ζωής, στον ρεαλισμό της. (Κακός ο πλούτος, γράφει κάπου, διότι οδηγεί στην αλαζονεία, αλλά θλιβερή κι η φτώχεια).
Αντιγράφω από την Ελληνική Λογοτεχνία του Στυλιανού Αλεξίου, εκδόσεις «Στιγμή»: «Είναι ποίηση με βαθύ συναίσθημα και σωστή έκφραση, στοιχεία σπάνια σε άλλους μεσοβυζαντινούς ποιητές... Πρωτότυπη και περιέργως όχι πολύ χριστιανική, είναι μια σειρά τονικών δωδεκασυλλάβων (όχι αρχαίων προσωδιακών!) που αρχίζουν όλοι με τη λέξη μισώ: Μισώ τον μοιχόν, όταν κρίνει τον πόρνον...
Μισώ τον μωρόν φιλοσοφείν δοκούντα...
Μισώ γέροντα παίζοντα μετά νέων».
Περίπου χίλια διακόσια χρόνια από τότε που έζησε η Κασσιανή ή Κασσία δεν έχουν αλλάξει πολλά στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Κινούμαστε προφανώς, ως κοινωνίες, εντός των ορίων των δυνατοτήτων μας. Αυτά μπορούμε, τι να κάνουμε (θρησκεύοντες και άθρησκοι).
Νέα, είχε λάβει μέρος μαζί με άλλες έντεκα κορασίδες σε έναν ιδιότυπο διαγωνισμό, κάτι σαν καλλιστεία. Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος θα επέλεγε τη μία για σύζυγό του. Προφανώς τον μάγεψε η Κασσιανή αλλά επειδή ήταν και θεατρίνος (του άρεσε να μιλάει και να ανακατεύεται με τα πλήθη) θέλησε να την περιπαίξει: Ωστε από τη γυναίκα εκρέουν τα πιο άσχημα; (Ως άρα διά γυναικός ερρύη τα φαύλα;).
Η νεαρά δεν δίστασε στιγμή, ατίθαση, πνευματώδης και τολμηρή. Α, μπα, καλέ μου, του απάντησε, «από τη γυναίκα πηγάζουν τα πιο σπουδαία, τα πιο ισχυρά» (αλλά και διά γυναικός πηγάζει τα κρείττω). Πιθανώς υπονοούσε την Παναγία, που γέννησε τον Ιησού. Κατάπιε τη γλώσσα του ο Θεόφιλος και εκνευρισμένος επέλεξε άλλη παρθένα, τη Θεοδώρα την Παφλαγόνα.
Ολοι συμφωνούν ότι η Κασσία παρήγαγε εκκλησιαστική (και όχι μόνο, όπως είδαμε) ποίηση υψηλής ποιότητας· έτσι κι αλλιώς, η βυζαντινή λειτουργική ποίηση θεωρείται ένα από τα κορυφαία και υψηλότερα επιτεύγματα της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Μες στο γλυκύ έαρ που ανατέλλει και ανατέλλει, η θαυμάσια μελωδία του Τροπαρίου αναστατώνει με τον ρυθμό της και τα μελίσματα· οι στεναγμοί της καρδιάς της Κασσιανής φτάνουν στα μύχια, ακούγονται τα φιλιά που δίνει στα πόδια του Ιησού, όπως και ο ήχος όταν τα σκουπίζει με τους βοστρύχους της.
Και πώς να ερμηνευτεί η ερώτησή της προς τον Ιησού: «Ποιος θα εξιχνιάσει τις αναρίθμητες αμαρτίες μου αλλά και την άβυσσο της δικής σου κρίσης;». Είπαμε, ευσεβής και μετανοούσα αλλά πάντα ποιήτρια, ελέγχουσα την απολυτότητα των εξουσιών, γήινων και θεϊκών.
Το έλεος, που ζητεί στο τέλος του ποιήματος (μη παρίδης με, μη με παραβλέψεις) είναι κοινό σε πολλούς υμνογράφους οι οποίοι αρέσκονταν στα νιάτα τους να αμαυρώνουν την ψυχή τους με αμαρτίες και παθών ηδονές. Ακριβώς την ίδια έκκληση απευθύνει στον ποιμένα του καλού ο Ανδρέας Κρήτης, σύγχρονος του Ιωάννη Δαμασκηνού. Πλανηθέντα, μη παρίδης με, δέεται, εγγίζει, ψυχή, το τέλος.
Ενα βιβλίο που έγραψε (1911) ο Αριστείδης Κυριακός είχε γίνει για τρεις-τέσσερις δεκαετίες μπεστ σέλερ· διαβαζόταν κυρίως από γυναίκες. Λογοτέχνες επηρεάστηκαν από την προσωπικότητά της και την ποιοτική ποίησή της. Το Τροπάριο της Κασσιανής έχει και λόγο και μουσική· ρυθμό και μέτρο, ένα ειλικρινές και όμορφο ποίημα, ενταγμένο στην Ανοιξη, κυρίως, στα δάκρυα, τα νέφη, τη θάλασσα... Στη Ζωή.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου