Αλέξανδρος Παπαγεωργίου, Απομνημονεύματα, επιμ. Βικτωρία Παπαγεωργίου-Τζούρου, Πρέβεζα 2016

Με τον στρατηγό Αλέξανδρο Παπαγεωργίου δεν είχαμε ιδιαίτερη γνωριμία. Θυμάμαι όμως την ευγενική και αυστηρή του φιγούρα στους δρόμους της πόλης. Μόλο που δεν είχαμε προσωπική γνωριμία, ο υπεύθυνος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Πρέβεζας μού ενεχείρησε  έναν φάκελο τετράγωνο, άσπρο, με μεγάλα γράμματα γραμμένο το όνομά μου. Ήταν μια επιστολή του στρατηγού με ευχαριστίες προς εμένα, προφανώς ως εκπρόσωπο του περιοδικού Πρεβεζάνικα Χρονικά, που συμπεριλάβαμε, για πρώτη φορά, ένα κείμενο για τον αδελφό του Θεόφιλο, που σκοτώθηκε στην πρώτη γραμμή της αντίστασης κατά των φασιστών εισβολέων στον ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-41.

     Η απόφαση , λοιπόν, της κόρης του Βικτωρίας, η οποία κουβαλάει ως δεύτερο όνομα(Θεοφίλη) τον νεκρό πολεμιστή θείο, να προχωρήσει στην έκδοση ενός βιβλίου με το Ατομικόν Ημερολόγιον και σκέψεις και δράσεις που κατέγραψαν τη στρατιωτική ζωή του στρατηγού, είναι μια ευτυχής συγκυρία για να ξαναθυμηθούμε και να μνημονεύσουμε τον στρατηγό και δι’ αυτού όλους τους συμπολεμιστές του, όλους τους γνωστούς και αγνώστους που κράτησαν ψηλά το λάβαρο των εθνικών περιπετειών. Που άντεξαν στις κακουχίες. Που δεν λιποψύχησαν.

    Τα απομνημονεύματα του στρατηγού Αλέξανδρου Παπαγεωργίου  μεταφέρουν την εμπειρία ενός στρατιώτη, όπως τη βίωσε στα πεδία της μάχης. Είναι η ιστορία ενός στρατιώτη που σ’όλη του τη ζωή πορεύθηκε με πειθαρχία αλλά και ανησυχία για τα εθνικά ζητήματα. Το απέδειξε με τη στράτευσή του, που έγινε έκτοτε κανόνας ζωής. Η εξιστόρηση της Μικρασιατικής εμπειρίας είναι σημαντική, καθώς προβάλλει ανάγλυφα η αντιφατικότητα της πολιτικής του ελληνικού κράτους, που οδήγησε στην καταστροφή της Μικρασίας, τον σφαγιασμό του ελληνικού πληθυσμού και την ταφόπετρα μιας ζώσας πολιτισμικής και ιστορικής παρουσίας για πολλούς αιώνες.

     Ο στρατηγός σπανίως κάνει αξιολογήσεις. Ωστόσο, η απλή αναφορά των γεγονότων αναδεικνύουν την ιστορική ευθύνη όσων συμπεριφέρθηκαν με τουλάχιστον ιστορική ελαφρότητα δίνοντας βαρύτητα περισσότερο στις αντιπαλκότητες και τον ιστορικό διχασμό, που προετοίμασαν τη Μικρασιατική καταστροφή. Επιλέγω μόνο ένα επεισόδιο στη Νικομήδεια. Σε καφενείο που χαλάρωναν οι αξιωματικοί υπήρχε ένα κάδρο με όλους τους πρωθυπουργούς των συμμάχων. Αυτό έγινε αφορμή να εκδηλωθεί ο εθνικός διχασμός ανάμεσα στους βενιζελικούς και τους βασιλικούς/λαϊκούς. Κάποιος απότακτος αξιωματικός εισήλθε στο καφενείο και μόλις είδε το κάδρο, στο οποίο εικονιζόταν και ο Βενιζέλος, έβγαλε το σπαθί του και το έσπασε προκαλώντας την οργή των υπολοίπων. Σε μια κρίσιμη στιγμή το σαράκι του διχασμού  αδρανοποίησε τη σκέψη.

      Μια σημαντική πηγή πληροφοριών για τη δράση του στρατηγού είναι το ατομικό του ημερολόγιο, τότε που εκδηλώθηκε η επίθεση της φασιστικής Ιταλίας το 1940. Είναι μια θαυμαστή  εξιστόρηση, στην οποία ο καταγραφέας-αφηγητής προχωράει, βήμα το βήμα, από την προσωπική παρατήρηση στην οπτική του στρατιωτικού ηγέτη. Είναι η αφήγησή του η γενεαλογία των πρώτων ημερών του ελληνοϊταλικού πολέμου, που εξηγεί, χωρίς μεταφυσικές αναφορές, την τεράστια επιτυχία του ελληνικού στρατού, που διοικούνταν από επίλεκτα στελέχη, με εμπειρία από συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις. Είναι αυτή η εμπειρία που μετουσιώνεται σε εθνική συλλογικότητα και εναντίωση σε όσους επιβουλεύονταν την εθνική ανεξαρτησία.

      Ενδιαφέρουσα είναι και η άλλη περίοδος του στρατηγού, αυτή που αναφέρεται στην ομηρεία στην Ιταλία αλλά και η θητεία του στη Μέση Ανατολή., καθώς και η αλληλογραφία του με οικεία πρόσωπα, που  γίνεται αναγνώσιμη με τον επιτυχή υπομνηματισμό από την επιμελήτρια του βιβλίου, τη Βικτωρία Παπαγεωργίου-Τζούρου, την κόρη του στρατηγού. Δίνει πληροφορίες για ονόματα, τόπους και συνήθειες συμβάλλοντας στην αποκατάσταση του ιστορικού περιβάλλοντος.

      Η εξιστόρησή του είναι λιτή. Ελέγχει τα συναισθήματα κρατώντας έξω από όσα καταγράφει τα έντονα πάθη. Είναι λίγες εκείνες οι στιγμές που ο Παπαγεωργίου παρασύρεται σε μακροσκελείς περιγραφές. Ακόμη κι όταν γράφει παραμένει ένας στρατιώτης, που ενδιαφέρεται να μεταδώσει τα γεγονότα αδιαφορώντας για τις καλλιεπείς εκφράσεις. Τα δικά του όπλα είναι το ξίφος και η πίστη στην πατρίδα.