Φοίβος Γκικόπουλος ,Τα «άλλα» μυθιστορήματα, ΕΦΣΥΝ, 28.7.15

grafoun.jpg

Για το μόνο πράγμα που μπορούμε να μιλήσουμε, στην ουσία, είναι η αισθητική, είναι το ύφος, και οποιαδήποτε αναφορά είναι μια αναφορά κρίσεως | dreamstime

Απ’ όλα τα ξεκουρδισμένα όργανα, τα μυθιστορήματα είναι τα λιγότερο λειτουργικά και τα περισσότερο διακοσμητικά. (Κι αν αυτό ήταν μια παγκόσμια αλήθεια, μια μαθηματική αρχή; Και τ' αστέρια, ως γνωστόν, είναι περισσότερο διακοσμητικά, μη έχοντας άλλη λειτουργία από το να κρατούν σταθερό το Σύμπαν όπως τα καρφιά την ταπετσαρία ενός σαλονιού.)

Κι αν, πού και πού, ξεπηδούν μυθιστορήματα που στιγματίζουν με την παρουσία τους την παραγωγή ή δίνουν λαβή για πολεμικές, που αφήνουν αυτό που οι ιστορικοί ή οι δημοσιογράφοι ονομάζουν σημάδι, τότε, κι αυτά είναι διακοσμητικά, και δέχονται, κατά την άποψή μου, τον τυπικό σεβασμό που το σύστημα, με λειτουργικό ξόρκι, αποδίδει στην τέχνη.

Φυσικά δεν φταίνε οι μυθιστοριογράφοι. Οχι ότι δεν έχουν κι αυτοί τις ευθύνες τους, από τη στιγμή που φιλτράρουν το κουράγιο όπως ένας ψαράς το σάλιο του ψαριού, τόσο που μερικοί από αυτούς τους ειδικούς τού «και η πίτα ολόκληρη και ο σκύλος χορτάτος» θυμίζουν τους γάμους στην Κανά. Και κυκλοφορεί ακόμη και κανένα τρομπόνι που διακηρύσσει τη βελτίωση -προσοχή, όχι τόσο του βιβλίου όσο του συγγραφέα- της αφηγηματικής πρακτικής∙ και θα τον βλέπατε λοιπόν τον πιστό των Χαμένων Καλλιτεχνών να τυραννάει όπως ένα κομπολόι το λουράκι που έχει στο χέρι και να πιστεύει ότι είναι βραχιόλι, όπως κάνουν οι νοσταλγοί του Ελβις Πρίσλεϊ;

Από την άλλη μεριά, δεν προξενεί ευχαρίστηση να το σκέφτεσαι; Να πιστεύεις, έστω και για μια στιγμή, στη δικαιοσύνη, να πολεμάς δονκιχωτικά για μια αρχή, για οποιαδήποτε αρχή, και να ανυψώνεις στο επίπεδο του τελικού σκοπού εκείνο που σε τελευταία ανάλυση είναι μόνον ό,τι συγκεκριμένες προσωπικότητες, περισσότερο ή λιγότερο της μόδας, περισσότερο ή λιγότερο καταψυγμένες σε μια απλή ενσταντανέ εποχικής επιμόρφωσης, προσλαμβάνουν ως ωραίο;

Για το μόνο πράγμα που μπορούμε να μιλήσουμε, στην ουσία, είναι η αισθητική, είναι το ύφος, και οποιαδήποτε αναφορά είναι μια αναφορά κρίσεως. Γιατί οι ιδέες είναι ακόμη πιο σπάνιες από εκείνες τις θρυλικές δύο ή τρεις βασικές πλοκές, εκείνες τις θρυλικές δύο ή τρεις ατάκες, και τελικά η τέχνη είναι ένα ιδανικό που τρέπεται σε φυγή - είδος που περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του, αντανάκλαση της αντανάκλασης, σαν τα κομμάτια από χρωματιστό γυαλί σε ένα καλειδοσκόπιο.

* Ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ