ifigeneia.jpg
«Ιφιγένεια στη χώρα των Ταύρων», ΚΘΒΕ, Φεστιβάλ Επιδαύρου, η Αμαλία Μουτούση (Ιφιγένεια) και ο χορός | THOMAS DASKALAKIS
Κι είχε ακόμη μια ενδιαφέρουσα (θεωρητική) άποψη για το ίδιο το έργο, η οποία αξίζει να αναφερθεί εν συντομία: Για τον σκηνοθέτη λοιπόν, η Ιφιγένεια περνά από τη βάσανο μιας δικής της «οδύσσειας», σαν διαδικασία αυτογνωσίας και εκδημοκρατισμού.
Για να σωθεί και να σώσει, πρέπει να κατεβεί από τη σκηνή της μυθικής της υπόστασης χαμηλά, στην ορχήστρα της πάλης και της ανώνυμης θυσίας, όπου βρίσκεται ο Χορός των πολλών, αταύτιστων αφανών.
Το έργο επομένως του Ευριπίδη δεν είναι μόνο ιλαροτραγωδία. Θα μπορούσε να θεωρηθεί μια εσωτερική κριτική στο τραγικό υλικό της παράδοσης. Ας μη λησμονούμε ότι η σωτηρία των ηρώων και η ευόδωση του σχεδίου τους περνά μέσα από δύο παραδοχές: τη συμφωνία του Χορού και τη γενναιότητά του.
Το ότι οι ήρωες διαφεύγουν τελικά, χωρίς να τον υπολογίσουν, υποκρύπτει, εκτός από δραματουργική σύμβαση, και τη χαρακτηριστική υπόμνηση του είρωνα Ευριπίδη. Στο τέλος τέλος αυτό δεν είναι το θέμα μας; Θυμόμαστε τη βαρβαρότητα μόνο όταν έχει για θύματά της «σπουδαίους Ελληνες».
Σε όλα αυτά τα παραπάνω, τα ενδιαφέροντα, προσθέστε κι άλλα: τον εξαιρετικά επιλεγμένο και ασκημένο Χορό, που για μια χρονιά ακόμη σε παράσταση του ΚΘΒΕ εντυπωσιάζει ως σύνολο. Βάλτε και τον αέρα που φέρνει η ειρωνική νύξη στην παρουσία της Ιφιγένειας από την Αμαλία Μουτούση και του Ορέστη από τον Γιώργο Χρυσοστόμου. Στοιχείο απομυθοποίησης ή ελαφριάς παρωδίας;
Η Ιφιγένεια πάντως διστάζει, κομπιάζει, «παίζει τον εαυτό της» σαν σανίδα σωτηρίας και ιδιαίτερης μεταχείρισης από τον άγριο λαό των Ταύρων. Και σαν τέχνασμα: Θα εκδυθεί τη μεγαλοπρεπή περούκα της μόνο όταν χρειαστεί να κερδίσει τη συγκατάθεση του Χορού: «βοήθα με φτωχέ,…».
Απέναντί της ο Ορέστης μοιάζει με στραπατσαρισμένο καλόπαιδο του παραμυθιού, που, όπως πάντα, περιμένει κάποιον άλλον (άλλη) να του υποδείξει τι να κάνει. Ξέρω, πολλοί αντιδρούν σε μια τέτοια κάπως μελοδραματική προσέγγιση. Μας ας κάνουν υπομονή. Εχουμε δει σημαντικότερες αποκαθηλώσεις στην Επίδαυρο και μάλιστα σε τραγωδίες του Αισχύλου και όχι του Ευριπίδη. Προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα με την πρόθεση. Αρκεί να υποστηρίζεται στην πράξη, δηλαδή στη σκηνή, με άρτιο τρόπο.
Αυτό είναι που με ενόχλησε περισσότερο στην παράσταση της Ιφιγένειας: ένιωθα πως έβλεπα μια παράσταση που έχει σκηνοθετηθεί όχι από έναν αλλά από τέσσερις Μοσχόπουλους. Μια ποικίλη σκηνοθεσία διαφορετικών συλλογιστικών και οπτικών.
Μαδριγάλια στο Αουσβιτς
Ας συγκεντρωθούμε στην εικόνα του Χορού. Ο Χορός παραπέμπει στην όψη στρατοπέδου συγκέντρωσης, με τις αιχμάλωτες γυμνές και αλαφιασμένες στην αρχή, ενδεδυμένες στη συνέχεια με κουρέλια και εν χρω κεκαρμένες, να φέρνουν στον νου τη φρικαλέα τυπολογία του Αουσβιτς. Μμ, ναι, εντάξει. Αλλά αυτό είναι κάτι πολύ σοβαρό... Μια τέτοια εικόνα λειτουργεί σαν βαρίδι στην υπόλοιπη προσέγγιση του έργου.
Και έχει και μια εσωτερική αντίφαση: δεν είναι μήπως περίεργο να βλέπεις την εγκατάλειψη, να νιώθεις την απελπισία των αιχμαλώτων και ξαφνικά να ακούς να σου τραγουδούν με τόση επιμέλεια τα απαιτητικά μαδριγάλια του Κορνήλιου Σελαμσή;
Για κάτι τέτοια δεν κορόιδευαν παλιά οι κακόπιστοι το μελόδραμα; Ασφαλώς και είναι προφανές το τι θέλει να κάνει ο Μοσχόπουλος. Θέλει να συνδέσει το θέμα της Ιφιγένειας με τη λυρική παράδοση. Απλά πρέπει να σκεφτούμε ότι αναφέρεται σε μια εποχή όπου η μουσική έντυνε συνήθως απλοϊκές μυθικές υποθέσεις. Σύμφωνοι, η Ιφιγένεια δεν είναι τραγωδία. Σημαίνει όμως αυτό ότι είναι και απλοϊκή;
Το ίδιο βαρίδι φέρνει και η σκηνογραφία. Με τις απωθητικές λάμπες φθορισμού, τους σωρούς των ρούχων (των σκοτωμένων), την πύλη εισόδου προς την κόλαση, δημιουργεί ένα περιβάλλον που παραπέμπει σε ρωσικές ανάλογες προσεγγίσεις, παραμένει όμως ασύμβατο με τα υπόλοιπα. Γενικά η σκηνογραφία και κυρίως τα κοστούμια δημιούργησαν σοβαρό πρόβλημα στην παράσταση με την άχρωμη φλυαρία τους.
Μπουνταλάς Ορέστης
Αλλο πρόβλημα: Μπορεί οι δύο ήρωες να μη βρίσκονται τέλος πάντων στο φόρτε της τραγικής τους υποστάσεως, είναι ζήτημα όμως αν μπορούμε έτσι απλά να τους υποβαθμίσουμε στο επίπεδο μιας σχεδόν ηρωικής «καρικατούρας». Το πρόβλημα δεν ακουμπά τόσο την Ιφιγένεια της Μουτούση όσο τον Ορέστη του Χρυσοστόμου… Στο τεντωμένο σχοινί που κινείται είναι δύσκολο να βρεις ισορροπίες. Μην το ξεχνάμε: Στο τέλος, όσο μπουνταλάς κι αν μοιάζει, θα είναι αυτός πάλι που θα κάνει όλη τη βρόμικη δουλειά…
Κι άλλο: Ο Θόας του Γιώργου Κολοβού. Ηταν άραγε άποψη να εμφανιστεί με τέτοιο χίπστερ μαλλί, καλοφτιαγμένο μούσι, ταγάρι στους ώμους και ευγένεια που περνάει για αγαθοσύνη; Είναι λογικό να γεννά τη σύγχυση. Σύγχυση φέρνει και ο οπλίτης του, ντυμένος με τη φρικαλεότητα της μόδας, σαν μαχητής του ISIS, κρατά όπλο που μοιάζει με ξίφος Τζεντάι… Και το οποίο, προς επιβεβαίωση των χειρότερων φόβων μας, στο τέλος ανάβει κιόλας, όταν γίνεται δόρυ της Αθηνάς.
Η οποία θεά εμφανίζεται από το πουθενά, ως από ορχήστρας θεός, εξέρχεται όμως κανονικά από τη δεξιά πάροδο μετά την παρόλα της… Οσο για τους δύο Αγγελιοφόρους, Χρίστο Στυλιανού και Αναστάση Ροϊλό, αυτοί πνίγονται στο βάθος της σκηνής, ανάμεσα στα μέλη του Χορού.
Τέτοια πράγματα φέρνουν αμηχανία. Είναι φανερό ότι ο Μοσχόπουλος είχε κάτι στο μυαλό του γόνιμο και φωτεινό, που όμως δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει. Αυτό που είδαμε ήταν σύνθεση από διαφορετικές προσεγγίσεις, λυρικό θέατρο, επικαιρότητα, σύγχρονη βία, αρχαίος μύθος, ειρωνεία. Δεν νομίζω ότι μπορεί εύκολα να κερδίσει τον θεατή μια τέτοια περίεργη, αναποφάσιστη ατμόσφαιρα. Ακόμα και αν είναι μια παραγωγή την οποία οφείλουμε να κατανοήσουμε σε όλες τις δυσχέρειές της.
Η καταγγελία των εργαζομένων
Η παράσταση του ΚΘΒΕ διαφημίστηκε δυστυχώς για αρνητικούς λόγους. Η κατάσταση δεν είναι διόλου ευοίωνη για το μέλλον του θεσμού και, όπως φαίνεται, θα έχουμε εξελίξεις στη Θεσσαλονίκη. Προς το παρόν, η κρίση λίγο έλειψε να ακυρώσει την «Ιφιγένεια» στην Επίδαυρο από τους απλήρωτους ή κακοπληρωμένους εργαζομένους του θεάτρου, πράγμα που βέβαια θα σήμαινε μια ακόμη μεγαλύτερη τρύπα στα έσοδα του θεσμού…
Ευτυχώς πρυτάνευσε κάποια στιγμή η σύνεση, ίσως και η ανάγκη, κι έτσι, με τη «γενναιότητα» των ανθρώπων που στηρίζουν το θέατρο (κι έχουν συνδέσει τη ζωή τους μ' αυτό αναπόσπαστα), η παράσταση τελικά δόθηκε.
Είμαστε μαζί, χωρίς αμφιβολία. Και δεν είναι παρά μονάχα μια μελαγχολική υπενθύμιση εκ μέρους μας ότι η παρέμβαση στο τέλος του έργου και η εκφώνηση του ψηφίσματος διαμαρτυρίας από τους ηθοποιούς της παράστασης καθρεφτίστηκε σε άλλους (περισσότερους) εργαζομένους με τα ίδια, αν όχι μεγαλύτερα, θέματα με αυτούς.
Δυστυχώς, είναι αλήθεια: Το να καταγγέλλεις πλέον ότι πληρώνεσαι με δυο-τρεις μήνες καθυστέρηση ή πως δεν σου πληρώνουν τα «εκτός έδρας» προκαλεί σε εργαζομένους του ιδιωτικού κυρίως τομέα μια ύποπτα θολή περίσκεψη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου