Καθώς είμαι σχετικά καινούρια στο facebook, ένα πράγμα που συνεχίζει να με εντυπωσιάζει είναι η ισχυρή παρουσία της ποίησης. Νομίζοντας (κακώς απ΄ ό,τι φαίνεται) ότι ελάχιστοι διαβάζουν ποίηση και ενδιαφέρονται γι αυτήν, βρέθηκα ξαφνικά μπροστά σε ένα τελείως διαφορετικό τοπίο: πολλοί φίλοι αναρτούν διαρκώς ποιήματα ή αποσπάσματα ποιημάτων ή στίχους τραγουδιών ενώ μια γρήγορη αναζήτηση στο ευρετήριο με τη λέξη «ποίηση» αποφέρει πολλές σελίδες χρηστών αποκλειστικά αφιερωμένες σ΄αυτήν. Στον χώρο των social media μοιάζει σαν η ποίηση να αποκτά ξανά τον κοινωνικό ρόλο που είχε σε παλαιότερες εποχές, ως μέσο επικοινωνίας. Ενώ η ίδια παραμένει πάντοτε έκφραση ατομικών αισθημάτων, το μέσον με το οποίο διαδίδεται έχει τη δύναμη να πολλαπλασιάζει τον αντίχτυπό της, να εκφράζει δηλαδή κάτι υπερατομικό, το συλλογικό αίσθημα μιας ορισμένης συγκυρίας.
Οφείλουμε να ξεφύγουμε άρα από την προκατάληψη ότι η ποίηση δεν διαβάζεται σήμερα, μια προκατάληψη η οποία μάλλον είχε δημιουργηθεί από την όντως χαμηλή έως μηδαμινή κίνηση των ποιητικών βιβλίων. Αν τα βιβλία ποίησης μένουν στα αζήτητα (μήπως άλλωστε είχαν ποτέ ιδιαίτερη ζήτηση πέρα από δυο τρεις διάσημους ποιητές;) τα ποιητικά κείμενα που είναι αναρτημένα στο διαδίκτυο και διακινούνται στα social media είναι άπειρα και όλων των ειδών και των ποιοτήτων: μεγάλων ελλήνων ποιητών όπως του Σολωμού, του Καβάφη, του Σεφέρη και του Ελύτη, ξένων ποιητών (συνήθως γνωστών, όπως ο Μπρεχτ και η Σύλβια Πλαθ), έως και ποιητικές δημιουργίες νέων, πρωτοεμφανιζόμενων ποιητών ή ακόμη και ανθρώπων που δεν διεκδικούν καμιά ποιητική ιδιότητα. Αν προσέξει κανείς τη στιγμή που γίνεται η ανάρτηση, το συνοδευτικό της κείμενο και τους ίδιους τους στίχους, γίνεται φανερό ότι εκείνος που αναρτά ένα ποίημα ενδιαφέρεται πρωτίστως να εκφράσει, μέσω αυτού, το προσωπικό του αίσθημα. Ανάλογα τώρα με τις προσωπικές του αναγνώσεις και το γούστο του, θα επιλέξει ένα καλό, μέτριο ή και κακό ποίημα. Όσοι τον διαβάζουν δείχνουν την ευαρέσκειά τους με τα like και τις κοινοποιήσεις και έτσι οι στίχοι αναπαράγονται και ταξιδεύουν. Ανάλογες χρήσεις της ποίησης γίνονταν πάντοτε είτε στις εποχές της προφορικής ποίησης και του δημοτικού τραγουδιού είτε αργότερα στις εθνικές εορτές και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Μια πρόσφατη εμπειρία που έζησαν πολλοί από μας είναι η εκτεταμένη μελοποίηση της ελληνικής ποίησης και το τραγούδισμά της σε μεγάλα γήπεδα στην εποχή της μεταπολίτευσης. Έκτοτε έμοιαζε η κοινωνική αυτή χρήση της να συρρικνώνεται ολοένα και περισσότερο και η ίδια να κλείνεται σε στενούς κύκλους ποιητών και ειδικών περιοδικών, έως ότου ξαναεμφανίζεται με τα social media.
Το τελευταίο και σπουδαιότερο όμως που παρατηρώ στις αναρτήσεις στίχων στο facebook είναι ένας ορισμένος μελοδραματισμός, σαν η ποίηση να είναι η εύκολη έκφραση συναισθημάτων που γρήγορα καταναλώνονται
Ηκοινωνική χρήση της ποίησης στο facebook, όπως κάθε χρήση, ενέχει κινδύνους. Καταρχάς, περιορίζεται στα αποσπάσματα. Μόνο μικρά ποιήματα μπορούν να αναρτηθούν ολόκληρα. Συνήθως επιλέγονται στίχοι, συνεχόμενοι ή όχι, οι οποίοι έχουν επιλεχθεί ακριβώς με κριτήριο να αποδώσουν το αίσθημα εκείνου που τους αναρτά, αδιάφορο εάν στη θέση που βρίσκονταν στο ποίημα είχαν κάποιο άλλο νόημα. Άρα είναι ακριβέστερο να μιλάμε για ανάρτηση στίχων και όχι ποιημάτων στις περισσότερες περιπτώσεις. Μετά έρχονται τα λάθη της αντιγραφής. Μόνον το σκανάρισμα από σελίδα βιβλίου μας δίνει τη βεβαιότητα ότι οι αναρτώμενοι στίχοι είναι έτσι όπως τους έγραψε ο ποιητής. Η αντιγραφή με το χέρι ή το copy paste από άλλες σελίδες του διαδικτύου κρύβουν πολλά λάθη στη στίξη και στη στιχουργία τα οποία μπορούν να αλλοιώσουν το νόημα. Οι εντυπώσεις εν τέλει που μπορεί να αποκομίσουν οι αναγνώστες των αναρτημένων στίχων για το εν λόγω ποίημα ή για τον ποιητή μπορεί να είναι εντελώς διαφορετικές από εκείνες που θα τους δημιουργούνταν εάν γνώριζαν ολόκληρο το ποίημα ή είχαν ακριβέστερη εικόνα της τυπογραφικής του εμφάνισης. Το τελευταίο και σπουδαιότερο όμως που παρατηρώ στις αναρτήσεις στίχων στο facebook είναι ένας ορισμένος μελοδραματισμός, σαν η ποίηση να είναι η εύκολη έκφραση συναισθημάτων που γρήγορα καταναλώνονται (η ταχύτητα αποτελεί άλλωστε βασική σύμβαση του συγκεκριμένου μέσου). Προς τον σκοπό αυτόν επιστρατεύονται συχνά και εικόνες που συνοδεύουν εικονογραφικά τους στίχους για να επιτείνουν τη συγκίνηση και να εξασφαλίσουν τη διάδοση του νοήματος. Είναι όμως μόνον αυτό η ποίηση;
Δεν θα διακινδυνεύσω βέβαια εδώ μια απάντηση. Αντιλαμβάνομαι ότι τα παραπάνω μπορούν να εκληφθούν και ως φιλολογικός σχολαστικισμός. Δεν θέλω να μειώσω καθόλου τη σημασία της παρουσίας της ποίησης στα social media και χαίρομαι που πολλοί άνθρωποι την επιλέγουν για να επικοινωνήσουν. Η ποίηση είναι πολύμορφη και ανθεκτική στις αλλαγές των εποχών, δεν παθαίνει τίποτε η ίδια. Το αποδεικνύουν άλλωστε οι καλοί νέοι ποιητές μας που ανήκουν σε γενιές που μεγάλωσαν στον ψηφιακό κόσμο. Δεν βλάπτει ωστόσο να γνωρίζουμε τους περιορισμούς του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου